Βότανα του Βερμίου: 37. Βατομουριά

Τα τελευταία χρόνια τα βατόμουρα διαφόρων ειδών και χρωμάτων έχουν την τιμητική τους στις προθήκες των σούπερ μάρκετ, καταστημάτων ξηρών καρπών, ζαχαροπλαστείων, ακόμη και φαρμακείων και καθημερινά στις τηλεοπτικές  διαφημίσεις μαθαίνουμε για τις πολλές ιδιότητές τους. Εμείς φυσικά σήμερα θα ασχοληθούμε με την άγρια βατομουριά, τον γνωστό βάτο, που θα την συναντήσουμε στο άλσος του Αγίου Νικολάου και γενικά στους πρόποδες του Βερμίου και σαν

ενοχλητικό θάμνο  στους φράχτες των χωραφιών. Μάλιστα αυτή την εποχή εξακολουθεί να διατηρεί τα φύλλα  και αρκετούς από τους καρπούς της.

Η βατομουριά λοιπόν ή βάτος ή βατσινιά είναι ένας πολυετής θάμνος γνωστός στη συστηματική βοτανολογία με το όνομα Βάτος ο θαμνώδης (Rubus fructicosus), ανήκει στην οικογένεια Ροδίδες (Rosaceae). Είναι ένας πολύ συνηθισμένος θάμνος που εκτός από τη χώρα μας τον συναντούμε σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη σε διάφορα είδη. Έχει πολλά αγκαθωτά κλαδιά που περιελίσσονται και φθάνουν σε μήκος τα 5 μέτρα. Τα φύλλα του είναι σύνθετα, βγαίνουν σε τριάδες ή πεντάδες, έχουν σχήμα καρδιάς, είναι χνουδωτά και στην περιφέρεια οδοντωτά, με σκούρο πράσινο χρώμα στην επάνω πλευρά και πιο ανοιχτό στην κάτω. Τα άνθη του, που βγαίνουν σε τσαμπιά, είναι μικρά άσπρα με 5 πέταλα και 5 σέπαλα και πολλούς στήμονες. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης και το καλοκαίρι. Οι καρποί της, τα γνωστά βατόμουρα, είναι στην αρχή κόκκινοι και όταν ωριμάζουν παίρνουν το μαύρο χρώμα. Αποτελούνται από πολλές μικρές δρύπες, που η κάθε μια περιέχει και ένα σπόρο.

Στην περιοχή της Μπάρας, και κοντά στα χιονοδρομικά κέντρα του Σελίου και των 3 – 5 Πηγαδιών θα βρούμε τα σμέουρα (φραμπουάζ), μια άλλη ποικιλία βατόμουρων (Rubus idaeus), τα οποία μοιάζουν με τα ήμερα βατόμουρα, είναι πιο μεγάλα και πιο εύγευστα.

Τα βατόμουρα που είναι γνωστά από την αρχαιότητα, με τη γλυκόξινη γεύση τους  χρησιμοποιούνται κυρίως σαν φρούτα, στη μαγειρική και στη ζαχαροπλαστική για την παρασκευή μαρμελάδας, λικέρ, σιροπιών κ.λ.π. Περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμινών Α, Β, C και Ε, κιτρικό και μηλικό οξύ, σάκχαρα, πηκτίνη, τανίνη και μέταλλα (σίδηρο, ασβέστιο, φώσφορο κ.λ.π.), γιαυτό και στην ιατρική χρησιμοποιούνται σαν τονωτικά, αντιοξειδωτικά, για την αντιμετώπιση της αναιμίας, για γυναικολογικά προβλήματα, προβλήματα του αναπνευστικού, του ουροποιητικού και του πεπτικού συστήματος.. Έχουν ιδιότητες αποχρεμπτικές, διουρητικές και στυπτικές. Σαν φαρμακευτικά βότανα χρησιμοποιούνται επίσης οι ρίζες, τα κλαδιά και τα φύλλα της βατομουριάς. Από αυτά μπορούμε να παρασκευάσουμε ρόφημα που βοηθά στην αντιμετώπιση του σακχάρου,  της δυσεντερίας, της διάρροιας, για κρυολογήματα, για τις αιμορροΐδες, τη στηθάγχη κ.λ.π. Επίσης τα φύλλα χρησιμοποιούνται εξωτερικά για δερματολογικά προβλήματα, για επούλωση πληγών, τραυμάτων, για πλύσεις του στόματος (ουλίτιδα κ.λ.π.).