Βότανα του Βερμίου: 31. Αμπέλι

« Αγάλι αγάλι φύτευε ο γεωργός το αμπέλι

κι αγάλι αγάλι έγινε η αγουρίδα μέλι»

Bέρμιο χωρίς τη Νάουσα δεν γίνεται, όπως και τη Νάουσα δεν μπορούμε να τη φανταστούμε χωρίς τα αμπέλια της και το περίφημο ξινόμαυρο κρασί της. Επειδή λοιπόν βρισκόμαστε στην εποχή του τρύγου, δεν μπορούμε να παραλείψουμε ένα από τα σημαντικότερα φυτά που φυτρώνουν και καλλιεργούνται στην περιοχή μας, το αμπέλι.

Το αμπέλι είναι ένα από τα αρχαιότερα φυτά που καλλιεργούνται στον πλανήτη μας. Σπόροι σταφυλιών βρέθηκαν σε ανασκαφές που έγιναν σε προϊστορικούς οικισμούς 6.000 ετών στην Αίγυπτο και σε πολλές ακόμη χώρες της Ασίας και της Μεσογείου. Σύμφωνα με τη μυθολογία, το αμπέλι το έφερε στη χώρα μας από την Ασία ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού, ο πιο αγαπητός από τους θεούς του Ολύμπου. Επίσης το κρασί και η άμπελος κατέχουν εξέχουσα θέση στη Χριστιανική θρησκεία. Σήμερα καλλιεργείται σε όλες τις ηπείρους, κυρίως σε χώρες της Εύκρατης ζώνης. Στην Ευρώπη φημισμένα είναι τα κρασιά της Γαλλίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, όμως το αμπέλι καλλιεργείται και στη Γερμανία, τη Βρετανία και σε όλες τις Βαλκανικές χώρες.

Το αμπέλι ή κλίμα λοιπόν φέρει την επιστημονική ονομασία  Άμπελος η οινοφόρος (Vitis vinifera) και ανήκει στην οικογένεια των  Αμπελίδων (Vitaceae). Υπάρχουν περισσότερα από 60 είδη και πάνω από 5500 ποικιλίες σταφυλιών. Στη χώρα μας καλλιεργούνται 240 ποικιλίες. Εμείς θα ασχοληθούμε λίγο περισσότερο με το άγριο κλίμα, την Άμπελο τη δασική (Vitis silvestris), που θα τη συναντήσουμε στους πρόποδες του Βερμίου, κοντά στα αμπέλια μας. Είναι ένας θάμνος με μακριά κλαδιά (κλίματα) αναρριχώμενα, τα οποία φέρουν έλικες. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, σε σχήμα παλάμης, με 3 - 4 προεξοχές. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης με άνθη μικρά πρασινωπά με 5 πέταλα σε ταξιανθία βότρυ. Ο καρπός του, το σταφύλι, η ρόγα,  έχει σφαιρικό σχήμα με χρώμα σκούρο κόκκινο ή άσπρο ή κιτρινωπό, ανάλογα με την ποικιλία, που περιέχει 1 – 4 σπόρους. Το αμπέλι ευδοκιμεί σε εδάφη αργιλούχα και ασβεστούχα, σχετικά ξηρά, καλά αεριζόμενα και με σημαντική περιεκτικότητα σε σίδηρο.

Τα σταφύλια χρησιμοποιούνται ως φαγώσιμα (επιτραπέζια ή σταφίδα), για την παρασκευή κρασιού, με τη ζύμωση του μούστου, τσίπουρου με την απόσταξη του κρασιού ή ακόμη για το ξίδι με τη ζύμωση του κρασιού. Ακόμη με τα σταφύλια παρασκευάζονται μούστος, πετιμέζι, μαρμελάδες, γλυκά του κουταλιού κ.λ.π. Τα φύλλα του αμπελιού χρησιμοποιούνται στη μαγειρική για τους ντολμάδες και άλλα φαγητά.

Το αμπέλι και το κρασί έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες χάρη στις πολύτιμες χημικές ουσίες που περιέχουν, όπως σάκχαρα, τανίνες, βιταμίνες, άλατα, οργανικά οξέα, μέταλλα κ.λ.π.. Τα φύλλα του αμπελιού μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αφέψημα σαν στυπτικό ή για δερματικά προβλήματα. Τα σταφύλια είναι τονωτικά, θρεπτικά, ανοίγουν την όρεξη και βοηθούν στην καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Το κρασί σε μικρές δόσεις είναι χωνευτικό, τονωτικό και διουρητικό. Το ζεστό κρασί, που συνηθίζεται στη Γερμανία και σε άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης, πίνεται το χειμώνα και βοηθάει στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος και της γρίπης. 

Γενικά λοιπόν « ο οίνος ευφραίνει καρδίαν» , αρκεί να μην το παρακάνουμε, διότι μπορεί να μας γίνει εξάρτηση και να έχουμε πολύ άσχημες παρενέργειες στο νευρικό μας σύστημα, στο συκώτι και σε άλλα βασικά όργανα και τελικά να το πληρώσουμε ακριβά.

Ας ευχηθούμε λοιπόν στους φίλους αμπελουργούς και οινοπαραγωγούς: 

«ΚΑΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΚΡΑΣΙΑ»…

                      (Δημοσιεύτηκε στα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2013)