Βότανα του Βερμίου: 44. Κρόκος

Την εποχή αυτή, περπατώντας στις πλαγιές του Βερμίου καθώς και στο πάρκο της Νάουσας, θα παρατηρήσουμε δειλά – δειλά να ξεπροβάλουν μέσα από έδαφος, ακόμη και μέσα από το φρέσκο χιόνι, όμορφα κίτρινα λουλουδάκια. Πρόκειται για ένα από τα πιο συνηθισμένα είδη κρόκου που

συναντούμε στη χώρα μας, τον Κρόκο τον χρυσανθή.

Ο Κρόκος ο χρυσανθής (Crocus chrysanthus) λοιπόν είναι ένα από τα περίπου 80 είδη κρόκων που συναντούμε στην Ελλάδα και γενικά στις χώρες της Μεσογείου. Ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Ιριδίδων (Iridaceae) μαζί με τις ίριδες, τις φρέζες κ.λ.π. Ο κίτρινος άγριος κρόκος φυτρώνει στα βουνά μας στα μέσα με τέλη  Ιανουαρίου. Αποτελείται από μικρό βολβό, από τον οποίο ξεκινούν λεπτά, μακρουλά σας κλωστές, σκουροπράσινα φυλλαράκια, τα οποία κατά μήκος τους φέρουν ένα άσπρο νεύρο. Ανάμεσα από τα φύλλα ξεπροβάλλουν 2 – 3 κίτρινα άνθη σε σχήμα χωνιού, τα οποία αποτελούνται από 6 ωοειδή πέταλα και φέρουν 3 στήμονες και μακρύ στύλο με 3 στίγματα. Τα φύλλα μαζί με τα άνθη βγαίνουν από μια λευκή λεπτή θήκη.

Στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έγινε περισσότερο γνωστός ο Κρόκος ο εδώδιμος (Crocus sativus), κοινώς σαφράν ή ζαφορά, ο οποίος καλλιεργείται κυρίως στην Κοζάνη και τα στίγματα του άνθους του χρησιμοποιούνται σαν εξαιρετικό καρύκευμα φαγητών. Ο κρόκος αυτός έχει άνθη με χρώμα ιώδες.

Ο κρόκος είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Τον συναντούμε σε τοιχογραφίες των Μινωικών ανακτόρων της Κνωσού, στην Κρήτη. Αναφέρεται επίσης στα Ομηρικά έπη. Μάλιστα σύμφωνα με κάποιους μύθους οι πρόγονοί μας τον θεωρούσαν θεό, χάρη στις πολλές και θαυματουργές ιδιότητές του.

Ο κρόκος χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική λόγω των πολλών σπουδαίων χημικών συστατικών του, όπως την κροκίνη, τα αιθέρια έλαια, καροτινοειδή τις ετεροσίδες κ.λ.π. Θεωρείται φάρμακο τονωτικό και αντιοξειδωτικό. Κάνει καλό στους πονοκεφάλους, μειώνει τη χοληστερίνη, βοηθάει στην πέψη (χωνευτικό) καθώς και στην κυκλοφορία του αίματος (αντιθρομβωτικό). Ακόμη καταπραΰνει τους πόνους οδοντοφυΐας και περιόδου και πολλοί τον χρησιμοποιούν σαν αντιπυρετικό.

Εκτός από μπαχαρικό, τα στίγματα του κρόκου χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων για τη βαφή τυριών, ποτών κ.λ.π.. 

Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε αυτό, που γράψαμε πέρσι. Να μην μπερδεύουμε τον κρόκο με το βιολετί κολχικό, που κι αυτό φυτρώνει αυτή την εποχή στο βουνό μας και είναι ισχυρό δηλητήριο. Το ξεχωρίζουμε από τους 6 στήμονες του αρσενικού άνθους. Γενικά πάντοτε ακολουθούμε τον κανόνα που λέει ότι πριν καταναλώσουμε κάποιο βότανο ή μανιτάρι πρέπει να είμαστε σίγουροι, αλλιώς ρωτάμε κάποιον ειδικό…

Αχ αυτή η Αράπιτσα...

Το ποτάμι μας, η Αράπιτσα, αποτελεί το σύμβολο της πόλης μας, είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία, την οικονομία, την κοινωνική ζωή και το φυσικό περιβάλλον της Νάουσας.  Είναι φυσικό λοιπόν συνεχώς να απασχολεί τους δημότες και η αξιοποίησή του να είναι πάντοτε στα προγράμματα,

στα σχέδια  και στις προτεραιότητες των δημοτικών μας αρχόντων. Έτσι λοιπόν τα τελευταία χρόνια είδαμε πολλές απόπειρες αξιοποίησης του ποταμού πάνω σε σχέδια που εκπονήθηκαν από τις υπηρεσίες του Δήμου ή εντάχθηκαν και χρηματοδοτήθηκαν από ευρωπαϊκά προγράμματα.

Επειδή λοιπόν υπάρχει αυτό το έντονο ενδιαφέρον για το ποτάμι μας, τακτικά γίνονται εκδηλώσεις ή γράφονται στις τοπικές εφημερίδες προτάσεις σχετικές με την τουριστική αξιοποίηση του ποταμού ή με την οικονομική του εκμετάλλευση. Στα πλαίσια αυτά μάλιστα ο Πολιτιστικός μας Σύλλογος Αριστοτέλης πριν περίπου ενάμιση μήνα, διοργάνωσε ημερίδα, όπου μαζί με τους εκλεκτούς συμπολίτες μας κ. Μανόλη Βαλσαμίδη, Αλέξανδρο Οικονόμου και τον πρόεδρο του συλλόγου Γιάννη Ευθυμιάδη προσπαθήσαμε να κάνουμε μια ιστορική και γεωλογική προσέγγιση του ποταμού και παράλληλα να προτείνουμε κάποιες ιδέες για την αξιοποίησή του. Δυστυχώς επειδή ο χρόνος ήταν περιορισμένος, δεν είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε με τους πολλούς συμπολίτες μας, οι οποίοι παρακολούθησαν την εκδήλωση. Όμως με την αφορμή αυτή ακολούθησαν στον τοπικό τύπο πολλά σχόλια, ενδιαφέρουσες επισημάνσεις και προτάσεις από αξιόλογους ανθρώπους της πόλης μας, οι οποίοι έδειξαν επανειλημμένα και έμπρακτα την αγάπη τους για το ποτάμι μας. Ανάμεσα σε αυτές τις παρεμβάσεις ξεχωρίσαμε τα κείμενα του κυρ Νίκου του Σπάρτση και του φίλου μας προέδρου του Συλλόγου Ψαράδων Πέτρου Ραφαήλ.

Και μέσα από τη στήλη μας πολλές φορές γράψαμε για την αξιοποίηση του ποταμού μας. Αρχή μας πάντοτε είναι ότι σε ένα φυσικό τοπίο, για να διατηρείται η φυσική του ομορφιά, οι παρεμβάσεις μας πρέπει να είναι όσο το δυνατόν λιγότερες, οι αναγκαίες και πάντοτε με σεβασμό στη γεωλογία, τη βλάστηση και τον ζωικό πλούτο του. Και το σπουδαιότερο καθήκον μας είναι να φροντίζουμε την καθαριότητα του νερού και των όχθων του. Το ποτάμι μας έχει την ιδιαιτερότητα να κυλάει κατά μήκος ενός γεωλογικού ρήγματος, μέσα σε φαράγγι,  σε μεγάλο βάθος. Αυτό έχει την ομορφιά του, όμως χρειάζεται περισσότερη φροντίδα και περιποίηση στα μεγάλα πρανή του. Ασφαλώς η πλούσια βλάστηση στις όχθες του ποταμού δεν αποτελεί πρόβλημα και με κανένα τρόπο δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε επικίνδυνες χημικές ουσίες, όπως ζιζανιοκτόνα για να εξαφανίσουμε τα φυτά με κίνδυνο να δηλητηριάσουμε το ποτάμι μας. Ίσως θα έπρεπε να υπάρχει μια Δημοτική υπηρεσία, η οποία θα είχε μοναδικό έργο την καθαριότητα και την περιποίηση των πρανών του ποταμού (κλαδέματα φυτών, κ.λ.π.). Ένα άλλο πρόβλημα είναι η μικρή σχετικά ποσότητα νερού που ρέει στο ποτάμι μας, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες. Ασφαλώς αυτό οφείλεται στη συνεχώς μειούμενη παροχή των πηγών, καθώς και στις μεγάλες ποσότητες που διατίθενται για την ύδρευση της πόλης και την άρδευση των χωραφιών. Ίσως θα έπρεπε να περιοριστούν οι σπατάλες στην κατανάλωση και το αρδευτικό δίκτυο να ξεκινά μετά το Κιόσκι. Μια λύση σ’ αυτό μπορεί να αποτελεί και η κατασκευή μικρών φραγμάτων, ώστε να μπορούν να συγκεντρώνουν μεγαλύτερη ποσότητα νερού και να ανεβαίνει η στάθμη του ποταμού μέσα στην πόλη.

Επίσης θα ήταν όμορφο κατά μήκος της όχθης του ποταμού, ακόμη και μέσα στο φαράγγι να κατασκευαστούν δρομάκια για τους περιπατητές ή ακόμη και ποδηλατοδρόμοι. Τα δρομάκια αυτά θα στρωθούν με απλό χαλίκι και θα οριοθετούνται με ξύλινο φράχτη φτιαγμένο από κλαδιά ή κορμούς δένδρων. Πρέπει ακόμη να απομακρυνθούν κάποιες ημιτελείς μεταλλικές κατασκευές, απομεινάρια από την τελευταία αξιοποίηση, που υπάρχουν μέσα στο ποτάμι. Θα ήταν ακόμη πολύ όμορφο αν δίνονταν κίνητρα στους ιδιοκτήτες των παρόχθιων σπιτιών, για ανακαίνιση, κυρίως των παραδοσιακών σπιτιών. Επίσης πρέπει να αναδειχθούν το παλιό πέτρινο γεφύρι στο Νοσοκομείο, οι καταρράκτες και οι άλλοι γεωλογικοί σχηματισμοί, πολλοί από τους οποίους μάλιστα με λίγη φαντασία μπορεί να μοιάζουν με απολιθωμένα ζώα (π.χ. δεινόσαυροι), δένδρα κ.λ.π.   

Τελικά για να προκόψουν όλα τα παραπάνω και οποιαδήποτε καλή ή άσχημη ανάπλαση και αξιοποίηση του ποταμού χρειάζεται συνεχής φροντίδα τόσο από το Δήμο, όσο και από τους δημότες. Ό, τι και να κάνουμε στο ποτάμι, αν εξακολουθούμε να ρίχνουμε σκουπίδια ή ακόμη τις αποχετεύσεις μας ή να καταστρέφουμε τις κατασκευές που υπάρχουν γύρω του, τότε θα εξακολουθούμε για πολλά χρόνια ακόμη να κάνουμε προτάσεις και υποδείξεις…  

Αδέσποτα...

Τα αδέσποτα σκυλιά και γενικά ζώα, που κυκλοφορούν στους δρόμους αποτελούν ένα  από τα σοβαρότερα οικολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην πόλη μας και γενικά στη χώρα μας

, ένα πρόβλημα που πολλές φορές μας εξέθεσε διεθνώς. Δυστυχώς και για το πρόβλημα αυτό οι ευθύνες ανήκουν σε πολλούς και όπως γίνεται συνήθως, για την επίλυσή του οι αρμόδιοι δεν ψάχνουν να βρουν και να εξαφανίσουν την αιτία που το δημιούργησε, αλλά  προσπαθούν για την ευκαιριακή αντιμετώπισή του. Βέβαια το πιο συνηθισμένο είναι να μην προσπαθεί τελικά κανένας, όλοι να αναλώνονται στα μεγάλα λόγια και να αποποιούνται τις ευθύνες τους και έτσι το πρόβλημα να παραμένει, να διογκώνεται και να διαιωνίζεται.

Ασφαλώς για την εμφάνιση του προβλήματος ευθύνονται οι πολίτες και η πολιτεία, οι δημότες και οι δήμοι.  Ακούσαμε ότι τις μέρες αυτές συζητείται στη Βουλή κάποιος νέος νόμος για τον έλεγχο των αδέσποτων. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στη χώρα μας, δόξα τω Θεώ, έχουμε πολλούς νόμους, το πρόβλημα είναι ότι οι πολίτες δεν τους τηρούν και η πολιτεία δεν τους επιβάλει. Μην ξεχνάμε π.χ. τι έγινε και με τον αντικαπνιστικό νόμο…  (θα επανέλθουμε σε επόμενο σημείωμά μας).

Ας τα πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή… Νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε ότι τα αδέσποτα σκυλιά δεν έπεσαν από τον ουρανό. Διότι από τον ουρανό ξέρουμε ότι πέφτει η βροχή, το χαλάζι, το χιόνι, ακούσαμε για λασποβροχή, για όξινη βροχή, για μεταφορά σκόνης κ.λ.π. Ακόμη σε ορισμένες περιοχές έτυχε να βρέξει και βατράχια, όμως μέχρι στιγμής δεν ακούσαμε για σκυλοβροχή ή για γατοβροχή. Αυτά τα αδέσποτα ζώα που συναντούμε λοιπόν καθημερινά γύρω μας σίγουρα κάποιος τα παράτησε. Δεν ήρθαν ούτε από τον ουρανό, ούτε από το βουνό. Από το βουνό μπορεί να κατεβαίνουν αλεπούδες, λύκοι και άλλα θηλαστικά, αλλά «αγριόσκυλους» ακόμη δεν είδαμε.

Ποιοι λοιπόν παράτησαν στους δρόμους τα «αδέσποτα» σκυλιά; Ασφαλώς οι πρώην δεσπότες τους. Κάποιοι που τα βαρέθηκαν στο σπίτι ή στην αυλή τους, κάποιοι που νόμισαν ότι τα σκυλιά δεν γεννούν και επειδή δεν μπορούσαν να φροντίσουν τα μικρά κουταβάκια κυριολεκτικά τα πέταξαν. Αγαπούσαν τη μάνα, όμως όχι τα παιδιά της. Και άραγε δεν αναρωτήθηκαν πώς ένοιωθε η μάνα τους τη στιγμή που την αποχώριζαν από τα παιδιά της; Κάποιοι άλλοι θεωρούν τα ζώα παιχνίδια ή μόδα ή ένδειξη ανώτερης τάξης. Τα αγόρασαν για να παίζουν τα παιδιά τους ή για να τους κάνουν παρέα. Έτσι όταν τα παιδιά μεγάλωσαν, όταν βρήκαν νέα παρέα, όταν είδαν ότι τα ζώα στο σπίτι χρειάζονται φροντίδα, ότι έχουν δεσμεύσεις, ότι έχουν έξοδα, ότι δεν μπορούν να κάνουν ανέμελα τις διακοπές τους κ.λ.π., τότε πολύ απλά και αυτοί τα πέταξαν στο δρόμο, όπως πετούν τα παλιά και άχρηστα πλέον παιχνίδια. Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς ήθελαν να ονομάζονται και «φιλόζωοι».

Επειδή λοιπόν στον τόπο μας οι έννοιες και οι τίτλοι πολλές φορές παρεξηγούνται και ο καθένας μπορεί να ονομάζεται όπως θέλει, πρέπει να αναρωτηθούμε: Φιλόζωος είναι άραγε αυτός, που θεωρεί τα ζώα παιχνίδια και  κρατάει τα σκυλιά και τις γάτες φυλακισμένες μέσα σε ένα διαμέρισμα ή σε ένα αυτοκίνητο κάτω από τον καυτό ήλιο; Αυτός που παράνομα αγοράζει ερπετά από μακρινές χώρες της Αφρικής, της Ασίας κ.λ.π. για να κάνει απλά το κέφι του και τη χαζομάρα του, στερώντας τα ζώα αυτά από το φυσικό τους περιβάλλον; Φιλόζωος είναι αυτός, που φυλακίζει μέσα σε κλουβιά σπάνια πανέμορφα παραδείσια πουλιά, που προέρχονται από τις ζούγκλες της Ινδονησίας και του Αμαζονίου για να τον ξυπνούνε κάθε πρωί με το κλάμα τους;  Φιλόζωοι είναι αυτοί, που αγοράζουν διάφορες νέες ράτσες σκυλιών, οι οποίες προέρχονται από διασταυρώσεις και οδηγούν στην αλλοίωση του είδους;  Και, επειδή ο φιλόζωος φυσιολογικά πρέπει να είναι και οικολόγος και φυσιολάτρης, δεν είναι δυνατόν να θεωρήσουμε φιλόζωο αυτόν που καθημερινά βρωμίζει τους δρόμους, τα πεζοδρόμια και τα πάρκα, όπου παίζουν μικρά παιδιά, με τις ακαθαρσίες των τετράποδων συντρόφων του.

Ο πραγματικός λοιπόν φιλόζωος είναι αυτός που αγαπάει και προστατεύει όλα τα ζώα και γενικά το φυσικό περιβάλλον. Είναι αυτός που αγωνίζεται για την απαγόρευση του παράνομου εμπορίου των ζώων, για τη διάσωση των πολλών άγριων θηλαστικών, ψαριών, ερπετών, πτηνών κ.λ.π. που κινδυνεύουν με εξαφάνιση εξαιτίας της ρύπανσης, των εκχερσώσεων, των καταστροφών που συντελούνται στα δάση, στις ζούγκλες κ.λ.π. Ασφαλώς φιλόζωος είναι και αυτός που δίνει τροφή και καθαρό νερό στα αδέσποτα ζώα του δρόμου. Αυτός που όταν βρει κάποιο λαβωμένο ζώο στο βουνό, στο δρόμο ή στη γειτονιά του το περιθάλπει. Φιλόζωος είναι ο οδηγός που σταματάει στο δρόμο το αυτοκίνητό του για να περάσει η χελώνα ή ο σκαντζόχοιρος ή για να πάρει το ζώο και να το τοποθετήσει με αγάπη στην άλλη πλευρά και όχι αυτός που θα το βάλει σημάδι και θα το σκοτώσει για να κάνει την πλάκα του.

Για να λυθεί λοιπόν το πρόβλημα των αδέσποτων, πρέπει πρώτα να ξεκαθαριστούν όλες οι παραπάνω παρεξηγήσεις και στη συνέχεια όλοι να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Πρώτα η πολιτεία να επιβάλει κανόνες και αυστηρές ποινές στους παρανομούντες. Επίσης πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση, φιλοζωικές οργανώσεις, ΜΜΕ και εκπαιδευτική κοινότητα  να αναλάβουν εκστρατεία ενημέρωσης του κόσμου, κυρίως των μικρών παιδιών. Τέλος πρέπει σε κάθε δήμο, σε συνεργασία με τους φιλοζωικούς συλλόγους να οργανωθούν και να στελεχωθούν σωστά και άρτια σύγχρονα κέντρα περισυλλογής και φροντίδας των αδέσποτων ζώων. Ασφαλώς παντού παίζει ρόλο ο εθελοντισμός, όμως δεν μπορούμε πάντα να στηριζόμαστε μόνο σε πέντε - δέκα ευαίσθητους πολίτες, που τελικά θα τους βγάλουμε και «γραφικούς»…

Αιθαλομίχλη

"Αιθαλομίχλη", μια καινούργια λέξη που μπήκε για τα καλά στο καθημερινό μας λεξιλόγιο και γενικά στην καθημερινή μας ζωή. Μια λέξη που δείχνει τη δραματική κατάσταση που βιώνει το περιβάλλον και η υγεία μας τους χειμώνες των τελευταίων χρόνων, μια λέξη που τελικά δείχνει την κατάντια μας

σαν κοινωνία και σαν κράτος.

Σχεδόν κάθε απόγευμα και  βράδυ λοιπόν που βγαίνουμε στη μικρή μας πόλη για να περπατήσουμε και  κάνουμε τις δουλειές μας αισθανόμαστε μια απαίσια μυρουδιά, που κυριολεκτικά μας πνίγει. Είναι η αιθαλομίχλη, δηλαδή η καπνιά που βγαίνει από τις καμινάδες, από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες, που μετά την αύξηση της τιμής του πετρελαίου ξαναμπήκαν στη ζωή μας. Μάλιστα στην πόλη μας, που έχουμε αρκετά ξύλα, πολλά νοικοκυριά παίρνουν δωρεάν καυσόξυλα από το Δήμο και αρκετοί διαθέτουν  ξύλα από τα κτήματά τους ή ακόμη τα αγοράζουμε σε σχετικά χαμηλή τιμή, το φαινόμενο έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Στην τηλεόραση ακούμε για την αιθαλομίχλη της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, όμως κανείς δεν έχει μετρήσει τη δικιά μας αιθαλομίχλη, ίσως διότι δεν διαθέτουμε τους σχετικούς σταθμούς μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η μικρή διαφορά μας από τις μεγάλες πόλεις είναι ότι εδώ συνήθως καίμε καθαρά ξύλα, ενώ στην πρωτεύουσα πολλοί καίνε ό, τι βρούνε, νοβοπάν, ξύλα από έπιπλα με βερνίκια, λαδομπογιές κ.λ.π.

Η αιθαλομίχλη αποτελείται κυρίως από μικροσωματίδια, καπνιά κ.λ.π., τα οποία είναι άκρως επικίνδυνα γα την υγεία μας. Όταν μάλιστα τα ξύλα περιέχουν και χημικές ουσίες, όπως π.χ. βερνίκια, τότε οι κίνδυνοι είναι ακόμη μεγαλύτεροι. Οι μελέτες έδειξαν ότι μια καμινάδα τζακιού ή ξυλόσομπας εκπέμπει 30 φορές περισσότερους ρύπους από μια καμινάδα κεντρικής θέρμανσης, που λειτουργεί με πετρέλαιο. Οι επιπτώσεις από τα καυσαέρια αυτά στην υγεία μας είναι σοβαρές. Η αιθαλομίχλη και τα μικροσωματίδια ευθύνονται για αύξηση των πνευμονικών και καρδιαγγειακών παθήσεων. Πολλοί ειδικοί μιλούν και για ασθένειες που δεν εκδηλώνονται άμεσα, όπως π.χ. ο καρκίνος.

Έτσι λοιπόν τη στιγμή που άρχισε η χώρα μας να χρησιμοποιεί ήπιες μορφές ενέργειας, όπως η ηλιακή ενέργεια με τα φωτοβολταϊκά και η αιολική ενέργεια με τις ανεμογενήτριες καθώς και πιο καθαρά καύσιμα, όπως το φυσικό αέριο, τώρα που όλοι σχεδόν διαθέτουν καταλυτικό αυτοκίνητο και η πρωτεύουσα με τα νέα μέσα μαζικής μεταφοράς (μετρό, τραμ κ.λ.π.) μείωσε το κυκλοφορικό της πρόβλημα και έτσι  είχαμε βάσιμες ελπίδες για πιο καθαρό φυσικό περιβάλλον, δυστυχώς η υπερβολική αύξηση στην τιμή του πετρελαίου μας ξαναγύρισε πολλά χρόνια πίσω. Θυμηθήκαμε την εποχή που οι κεντρικές θερμάνσεις δούλευαν με μαζούτ, θυμηθήκαμε ξανά το νέφος της πρωτεύουσας, που ευθύνεται για τόσα πολλά προβλήματα που συσσωρεύτηκαν στο λεκανοπέδιο της Αθήνας. 

Δυστυχώς τώρα η κατάσταση φαίνεται ότι πλέον δεν έχει εύκολη επιστροφή. Ακόμη και να μειωθεί η τιμή του πετρελαίου, δεν πρόκειται να ξαναδουλέψουν οι κεντρικές θερμάνσεις των πολυκατοικιών, διότι ήδη αυτές έχουν αντικατασταθεί με ατομικές, που ασφαλώς καίνε περισσότερο καύσιμο και ρυπαίνουν περισσότερο το περιβάλλον. Το κακό έγινε και μάλιστα χωρίς να κερδίσει κανένας. Πολλές οικογένειες έβαλαν ξανά το χέρι στη τσέπη για να αλλάξουν τρόπο θέρμανσης, πληρώνουν περισσότερο στο πετρέλαιο ή στο ηλεκτρικό ρεύμα, άλλες παγώνουν και χρησιμοποιούν σόμπες , τζάκια  ή ακόμη και μαγκάλια με κίνδυνο για τη ζωή τους.  Ο αέρας επιβαρύνθηκε δραματικά και ασφαλώς το κράτος δεν κέρδισε τίποτε…