Βότανα του Βερμίου: 18. Σαμπούκος

Ο Σαμπούκος ή ζαμπούκος ή κουφοξυλιά ή αφροξυλιά είναι ένας ακόμη όμορφος θάμνος (σχεδόν δένδρο) που τον συναντούμε αυτή την εποχή με τα μυρωδάτα υπέροχα άνθη του να στολίζει όχι μόνο τις πλαγιές του Βερμίου και το δασάκι του Αγίου Νικολάου, αλλά και κήπους και τα πρανή των

δρόμων.

Το επιστημονικό όνομα του σαμπούκου είναι Σαμπούκος ο μέλας (Sambucus nigra) και ανήκει στην οικογένεια Καπριφολιίδες (Caprifoliaceae) μαζί με πολλά ακόμη γνωστά φαρμακευτικά φυτά, όπως π.χ. το Βιβούρνο. Το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 10 μέτρα.  Έχει φύλλα σύνθετα με 5 – 7 μυτερά φυλλαράκια και άνθη μυρωδάτα ασπροκίτρινα με πέντε πέταλα, σε μεγάλες ταξιανθίες, που μοιάζουν με ομπρέλες. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο. Οι καρποί του είναι  μαύροι σφαιρικοί.

Τα άνθη, ο φλοιός, οι καρποί και τα φύλλα του σαμπούκου περιέχουν πολύτιμες χημικές ουσίες, όπως σάκχαρα, βιταμίνες A, B, C, τανίνες, αιθέρια έλαια, ρητίνες, λιπαρά οξέα, πεκτίνη, τριτερπένια, φυτικές χρωστικές κ.λ.π. και χρησιμοποιούνται ήδη από την αρχαιότητα στην μαγειρική (για τουρσιά), στη ζαχαροπλαστική (για λικέρ, μαρμελάδες κ.λ.π.), για βαφές μαλλιών, καλλυντικά κ.λ.π.. Επίσης έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα άνθη του χρησιμοποιούνται σαν αφέψημα για το κρυολόγημα και τη γρίπη, για την ιγμορίτιδα, για την τόνωση του κυκλοφορικού, για τον πονόλαιμο, την αμυγδαλίτιδα κ.λ.π.. Επίσης μ’ αυτά κάνουμε κομπρέσες για τις δερματοπάθειες, για τις χιονίστρες, για οφθαλμικές παθήσεις, για παθήσεις των αυτιών, τον προστάτη κ.λ.π. Ακόμη χρησιμοποιούνται σαν καθαρκτικό, για τους ρευματισμούς και την ουρική αρθρίτιδα. Η φλούδα του βλαστού βρασμένη χρησιμοποιείται σαν διουρητικό και καθαρκτικό. Τα φύλλα του σε αφέψημα χρησιμοποιούνται σαν καθαρκτικό και σε κατάπλασμα ανακουφίζουν από τις ρινορραγίες και τα εγκαύματα. Επίσης χρησιμοποιούνται κοπανισμένα για να απομακρύνουν τα έντομα. Οι καρποί του έχουν καθαρκτικές ιδιότητες, βοηθούν στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και μαζί με ζάχαρη και γράπα κάνουν ένα εύγευστο και θεραπευτικό λικέρ, που βοηθάει στην αντιμετώπιση του βήχα.

Χρειάζεται προσοχή στο μάζεμα των καρπών. Πρέπει να είναι πολύ ώριμοι, διότι διαφορετικά μπορεί να μας δηλητηριάσουν. Επίσης πρέπει να προσέχουμε, γιατί ο σαμπούκος μοιάζει αρκετά με τα βούζια, τα οποία όμως έχουν πολύ άσχημη μυρουδιά και δεν έχουν τις θεραπευτικές ιδιότητες του.

Βότανα του Βερμίου: 17. Χελιδώνιο

Το χελιδώνιο ή χελιδόνι ή χελιδονόχορτο είναι ακόμη ένα θαυματουργό και πανέμορφο αγριολούλουδο, που το συναντούμε στο βουνό μας, στα χωράφια, στους φράχτες και στα λιβάδια και το προσπερνάμε χωρίς να το δίνουμε ιδιαίτερη σημασία. Πριν λίγες μέρες με τα κίτρινα λουλουδάκια

του στόλιζε υπέροχα τα πρανή του δρόμου, που οδηγεί στον Άγιο Νικόλαο.

Το επιστημονικό όνομα του χελιδώνιου είναι Χελιδώνιο το μέγα (Chelidonium majus) και ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Μηκωνοειδών (Papaveraceae). (Υπάρχει και το χελιδώνιο το μικρό, για το οποίο θα γράψουμε σε κάποιο επόμενο σημείωμά μας.) έχει ύψος περίπου 30 – 90 εκατοστά και είναι φυτό διετές ή πολυετές. Έχει σκληρή ρίζα, όρθιο βλαστό με πολλά κλαδάκια. Τα φύλλα του λίγο χνουδωτά είναι σύνθετα σαν μικρά φτερά λοβοειδή και βγαίνουν εναλλάξ, έχουν πράσινο χρώμα και στην πάνω επιφάνεια είναι πιο σκούρα. Τα άνθη του είναι μικρά κίτρινα, διαμέτρου περίπου 2 εκατοστών και αποτελούνται από 4 πέταλα και 2 σέπαλα με πολλούς στήμονες. Ο καρπός του περιέχει πολλούς μαύρους σπόρους με άσπρο λοφίο. Ανθίζει από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο.

Όλα τα μέρη του φυτού περιέχουν κιτρινωπό καυστικό χυμό με τη μορφή γάλακτος, ο οποίος περιέχει πολλές χημικές ουσίες, όπως χελερυθρίνη, σαπωνίνη, χελιδονίνη, προτοπίνη, κοπτισίνη, σανγκουιναρίνη, αιθέρια έλαια, μέταλλα κ.λ.π.

Το χελιδώνιο ήδη από την αρχαιότητα θεωρείται φαρμακευτικό φυτό με πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Οι αρχαίοι γιατροί Γαληνός και Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσαν για τη θεραπεία οφθαλμικών παθήσεων (καταρράκτης, θαμπάδα) και για τον ίκτερο. Σήμερα χρησιμοποιείται επίσης για την χολολιθίαση, σαν διουρητικό, καθαρκτικό, αντισπασμωδικό, αναλγητικό, ηρεμιστικό, για την ουρική αρθρίτιδα, την αρτηριοσκλήρυνση, τους εντερικούς πόνους, για την υδρωπικία, για τις αιμορροείδες και για δερματικές παθήσεις, όπως τους κάλους, μυρμηγκιές, λειχήνες, μυκητιάσεις, κρεατοελιές, έρπη κ.λ.π. Ο χυμός του έχει αντιβακτηριακές και γενικά αντιμικροβιακές ιδιότητες. Ορισμένοι το αποδίδουν  και αντικαρκινικές ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται οι ρίζες του σε μορφή σκόνης, τα φύλλα και τα άνθη ξηρά σαν αφέψημα ή αναμεμιγμένα με κρασί και το ξεραμένο φυτό ή ο κίτρινος χυμός του για εξωτερική χρήση.

Το χελιδώνιο χρησιμοποιείται πολύ στην ομοιοπαθητική. Όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι είναι εξαιρετικά δηλητηριώδες και πρέπει να χρησιμοποιείται σε μικρές δόσεις και πάντα να συμβουλευόμαστε τον γιατρό.

Στο αφιέρωμά μας στα φυτά του Βερμίου, προσπαθούμε να κάνουμε μια καταγραφή των σημαντικότερων από αυτά, περιγράφοντάς τα και δίνοντας πληροφορίες για τις ιδιότητές τους και όχι οδηγίες για τους τρόπους χρησιμοποίησής τους ως θεραπευτικά βότανα.

Βότανα του Βερμίου: 16. Μολόχα

H αγριομολόχα είναι ένα συνηθισμένο αγριολούλουδο που θα το συναντήσουμε αυτή την εποχή στο βουνό μας καθώς και σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα και γενικά στη Βόρεια Εύκρατη ζώνη. Τη συναντούμε στα βουνά, στα χωράφια, στις αυλές των σπιτιών, στους φράχτες κ.λ.π. Αυτό το συνηθισμένο λοιπόν βότανο έχει πολλές και ξεχωριστές φαρμακευτικές ιδιότητες.

Η μολόχα φέρει το επιστημονικό όνομα Μάλβα και ανήκει στην οικογένεια Μαλβίδες (Malvaceae). Υπάρχουν περίπου 30 είδη μολόχας από τα οποία 8 συναντούμε και στην πατρίδα μας με πιο γνωστή τη μολόχα την άγρια (Malva silvestris). Είναι ποώδες φυτό μονοετές ή διετές που πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα γιαυτο και τη συναντούμε παντού. Το ύψος της μπορεί να ξεπεράσει το μισό μέτρο. Έχει σκληρή πασσαλώδη ρίζα.  Ο βλαστός και τα φύλλα της καλύπτονται από μικρά τριχίδια.  Τα φύλλα της είναι λοβώδη (4 – 7 λοβοί), στρογγυλά ή καρδιόσχημα με οδοντωτή περιφέρεια και βγαίνουν από το βλαστό με μικρό μίσχο. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τον  Οκτώβριο. Τα άνθη της βγαίνουν 2 – 5 μαζί στις μασχάλες, έχουν διάμετρο περίπου 3 εκατοστά, ρόδινο ή λευκό χρώμα με πιο έντονες γραμμές και με πέντε πέταλα. Στο κέντρο υπάρχουν οι στήμονες που ενωμένοι σχηματίζουν σωλήνα. Ο καρπός μοιάζει με μικρή κουλούρα (ψωμάκι) και αποτελείται από 10 – 12 μέρη και στο εσωτερικό του βρίσκονται οι σπόροι. Όλα τα μέρη της και κυρίως τα άνθη και τα φύλλα περιέχουν μια βλεννώδη ουσία, η οποία αποτελείται από πολλές χρήσιμες χημικές ουσίες, όπως σάκχαρα και  βιταμίνες (Α, Β1, Β2, C).

Η μολόχα χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα ως λαχανικό, καθώς και σαν φάρμακο. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης θεωρεί ότι η μολόχα «παύει τα ωδίνας». Επίσης αναφέρεται από τον Όμηρο, τον Διοσκουρίδη, τον Πλίνιο, τον Ησίοδο, τον Πυθαγόρα καθώς και από πολλούς Ρωμαίους και Βυζαντινούς γιατρούς και συγγραφείς.  Σήμερα χρησιμοποιούνται ευρύτατα στη φαρμακοβιομηχανία τα άνθη και τα φύλλα της. Μάλιστα σε πολλές χώρες καλλιεργείται και εμπορεύεται. Έτσι π.χ. η Γαλλία έχει ετήσια παραγωγή περίπου 15 τόνους.

Μπορούμε αυτή την εποχή να συλλέξουμε τα άνθη και να τα απλώσουμε σε σκιερό μέρος μέχρι να ξεραθούν. Χρησιμοποιούνται σαν αφέψημα με  αποχρεμπτικές, καταπραϋντικές  και  μαλακτικές ιδιότητες. Επίσης τα άνθη, μαζί με τη ρίζα και τα φύλλα χρησιμοποιούνται για την παρασκευή σκευασμάτων για εσωτερική ή εξωτερική χρήση. Βοηθούν στην αντιμετώπιση κρυολογήματος, χρησιμοποιούνται σαν αποχρεμπτικά, αντιβηχικά, αντιφλογιστικά, υπακτικά, για παθήσεις του αναπνευστικού και του ουροποιητικού συστήματος, για τη δυσκοιλιότητα και τις αιμορροΐδες , ανακουφίζουν πόνους στο στήθος κ.λ.π. Επίσης εξωτερικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μορφή λοσιόν για παθήσεις των ματιών, των αυτιών και  για δερματοπάθειες ή σαν κατάπλασμα για τους κάλους, τις παρανυχίδες, μελανιές, στραμπουλίγματα, οιδήματα  κ.λ.π.

Τα τρυφερά κοτσάνια της μολόχας μπορούν να γίνουν σαλάτα, ενώ με τα φύλλα τυλίγονται ντολμαδάκια. Επίσης τα άνθη της έχουν ιδιότητες χρωστικές και σε ορισμένες χώρες χρησιμοποιούνται για το χρωματισμό των κρασιών. Τέλος πολλά είδη μολόχας καλλιεργούνται για να στολίζουν πάρκα και κήπους.

Βότανα του Βερμίου: 15. Χαμομήλι

Το χαμομήλι είναι ίσως το πιο γνωστό βότανο και χρησιμοποιείται σε ολόκληρη την υφήλιο για τις πολλές θεραπευτικές του ιδιότητες. Φέρει το επιστημονικό όνομα Μαρτικαρία το χαμόμηλο

(Marticarie chamomilla) και ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Αστεροειδών ή Σύνθετων. Στο ίδιο γένος ανήκουν περισσότερα από 70 είδη. Είναι φυτό μονοετές, ποώδες και φυτρώνει στα λιβάδια, στα χωράφια, κυρίως ανάμεσα στα σιτηρά, στους φράχτες, ακόμη και στις άκρες των δρόμων. Ανθίζει από τον Μάιο μέχρι το Σεπτέμβριο.  

Το χαμομήλι μπορεί να φθάσει σε ύψος τα 50 εκατοστά. Έχει λεπτό βλαστό και κλωναράκια που διακλαδίζονται σε μικρότερα και στις άκρες τους βγαίνουν τα άνθη, τα οποία στο κέντρο είναι εξογκωμένα και έχουν έντονο κίτρινο χρώμα και στην περιφέρεια έχουν μικρά άσπρα πέταλα.  Τα φύλλα της είναι αντικριστά, λεπτά, σαν μικρά φτερά. Πολλές φορές το μπερδεύουμε με τη μαργαρίτα, η οποία όμως έχει φύλλα και άνθη αρκετά διαφορετικά.

Οι θεραπευτικές ιδιότητες του χαμομηλιού ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης το θεωρούσε θαυματουργό βότανο. Και σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως σε μορφή ροφήματος είτε σαν εκχύλισμα είτε σαν αφέψημα, είτε αναμεμειγμένο με άσπρο κρασί. Περισσότερο χρησιμοποιούνται τα άνθη του σε αποξηραμένη κατάσταση. Περιέχουν πολύτιμες χημικές ουσίες όπως λιπαρά οξέα, μέταλλα, βιταμίνες, τανίνες, σαλικυλικό οξύ, αμινοξέα, φυσικές χρωστικές, κουμαρίνες, πτητικά έλαια κ.λ.π.. Έχουν ιδιότητες καταπραϋντικές, αντισπασμωδικές, διουρητικές, αντιπυρετικές, χωνευτικές. Πολλές φορές συνδυάζεται με άλλα βότανα όπως τη μέντα, την αψιθιά  και χρησιμοποιείται σαν ηρεμιστικό, κατά του πονοκεφάλου και της ημικρανίας κατά της αϋπνίας, για στομαχικούς πόνους κ.λ.π. Μαζί με άσπρο κρασί βοηθάει κατά της δυσμηνόρροιας και των νευραλγιών. Έχει αντισηπτικές, αντισπασμωδικές  και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Εισπνοή ατμών χαμομηλιού βοηθάει στο άσθμα και την καταρροή. Πυκνό αφέψημα καταπραΰνει τον πονόδοντο και τα ερεθισμένα μάτια. Επίσης επουλώνει τις πληγές, τα εγκαύματα και τα εκζέματα. Είναι αντιμικροβιακό και μυκητοκτόνο, γιαυτό και χρησιμοποιείται για τις στοματίτιδες και πολλές μικροβιακές λοιμώξεις. Ακόμη χρησιμοποιείται κατά των ρευματισμών, της ισχιαλγίας και δερματικές παθήσεις. Βοηθάει στην αντιμετώπιση του σακχάρου, των αιμορροΐδων. Πολλοί το αποδίδουν ακόμη και αντικαρκινικές ιδιότητες.

Το χαμομήλι έχει επιπλέον και καλλυντικές ιδιότητες. Λούσιμο με χαμομήλι  δίνει στα ξανθά μαλλιά  φως και λάμψη. Επίσης μπάνιο σε νερό με χαμομήλι και άλλα βότανα, όπως μέντα κ.λ.π., βοηθάει στη χαλάρωση και στην αποφυγή του στρες. Χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και στην ποτοποιία.

Το χαμομήλι θεωρείται και γιατρός των φυτών, διότι χρησιμοποιείται στις καλλιέργειες για να απομακρύνει επικίνδυνα έντομα και για να βοηθήσει στο ρίζωμα των φυτών.

Στη σημερινή εποχή λοιπόν, όπου μας πνίγει το άγχος και τα προβλήματα ένα φλιτζάνι με χαμομήλι το πρωί ή πριν τον ύπνο σίγουρα θα μας κάνει καλό. Το χαμομήλι είναι ένα βότανο για όλες τις ηλικίες. Το χρησιμοποιούμε τόσο για τα μωρά, όσο  και για τους ηλικιωμένους.

Βότανα του Βερμίου: 14. Περδικάκι

Η Άνοιξη, με τη φύση να οργιάζει, είναι η πιο όμορφη εποχή του χρόνου και μια βόλτα στο δάσος αποτελεί πραγματική απόλαυση, μια ξεκούραση πνευματική και σωματική. Όμως για αρκετούς η άνοιξη αποτελεί μαρτύριο. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι πάσχουν από κάποιο

πρόβλημα αλλεργίας και η επαφή με τα ανθισμένα φυτά είναι μια δύσκολη δοκιμασία. Το περδικάκι θεωρείται ως ένα από τα πιο αλλεργιογόνα φυτά. Περίπου το 50% των αλλεργιών οφείλεται σ’ αυτό το συνηθισμένο βότανο, που θα το συναντήσουμε όχι μόνο στο βουνό μας, αλλά κυριολεκτικά σε κάθε βήμα μας.

Το περδικάκι λοιπόν είναι ένα αγριόχορτο. Φέρει το επιστημονικό όνομα Ελξίνη η Ιουδαϊκή (Parietaria judaica) και  μαζί με την τσουκνίδα ανήκει στην οικογένεια Κνιδοειδή. Είναι φυτό πολυετές και πάρα πολύ ανθεκτικό. Φυτρώνει οπουδήποτε, στις άκρες των δρόμων, ακόμη και πάνω στους τοίχους. Έχει σκληρή ρίζα και βλαστό από τον οποίο βγαίνουν τα πράσινα φύλλα του που μοιάζουν με μακρουλές καρδούλες. Στις μασχάλες των φύλλων βγαίνουν τα μικρά χνουδωτά πράσινα δίοικα άνθη, που μοιάζουν με της τσουκνίδας. Ανθίζει από τον Μάρτιο μέχρι το Νοέμβριο και παράγει σε μεγάλες ποσότητες γύρη, η οποία σαν σύννεφο απλώνεται σε μεγάλη έκταση προκαλώντας τα προβλήματα αλλεργίας. Το ύψος του μπορεί να ξεπεράσει το μισό μέτρο. Το συναντούμε στις χώρες της Μεσογείου και της Δυτικής Ευρώπης.

Το περδικάκι μπορεί να θεωρείται αλλεργιογόνο, όμως παράλληλα έχει και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Περιέχει τανίνη, θείο, νιτρικό κάλιο και άλλες χημικές ουσίες. Είναι γνωστό ήδη από την αρχαιότητα και μάλιστα πιστεύεται ότι με αυτό ο Περικλής, κατόπιν υπόδειξης της Αθηνάς, θεράπευσε τις πληγές ενός εργάτη που έπεσε από την Ακρόπολη. Σήμερα χρησιμοποιούνται κυρίως οι ρίζες και τα φύλλα του, νωπά ή αποξηραμένα, σε μορφή βάμματος για την επούλωση των τραυμάτων, εγκαυμάτων κ.λ.π. σε συνδυασμό με το πεντάνευρο, το βάλσαμο και άλλα βότανα. Επίσης με τα αποξηραμένα φύλλα του παρασκευάζεται ρόφημα που βοηθάει στην αντιμετώπιση ασθενειών του ουροποιητικού συστήματος, όπως η νεφρίτιδα, ο προστάτης, η κατακράτηση ούρων, η βλεννόρροια, η κυστίτιδα κ.λ.π. Ακόμη χρησιμοποιείται στα κρυολογήματα σαν μαλακτικό για τον βήχα, στην αρθρίτιδα, στη στηθάγχη και σε πολλές ακόμη παθήσεις.

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το περδικάκι είναι γνωστό και σαν ανεμόχορτο και παλαιότερα το απέδιδαν μαγικές ιδιότητες.

Το περδικάκι λοιπόν  το θεωρούμε φυτό ασήμαντο, το συναντούμε παντού, το προσπερνάμε και το πατάμε ή το θεωρούμε υπεύθυνο για τις αλλεργίες μας και το ξεριζώνουμε. Όμως κι αυτό έχει γράψει την ιστορία του σαν  φαρμακευτικό φυτό, συνδεδεμένο με θρύλους και παραδόσεις.   

Βότανα του Βερμίου: 13. Βιολέτα

Για σε τα γιούλια μάζευα

για σε και τ’ άλλα τ’ άνθη.

Απόψε σε θυμήθηκα

κι ο ύπνος μου εχάθη

Σάββατο του Λαζάρου σήμερα. Ετοιμαζόμαστε για τη Μεγάλη βδομάδα, όπου οι εκκλησιές μας μοσχοβολούν  από τις βιολέτες, που στολίζουν την εικόνα του Νυμφίου, το Σταυρό του μαρτυρίου και τον Επιτάφιο. Αυτές είναι βιολέτες του εμπορίου, όμως την ίδια εποχή στο βουνό μας φυτρώνουν και οι άγριες βιολέτες, που με το άρωμα και τα πανέμορφα χρώματά τους στολίζουν τα δάση και ιδιαίτερα το άλσος του Αγίου Νικολάου.

Η επιστημονική ονομασία της είναι Viola, ανήκει στην οικογένεια Βιολαριώδη Violaceae και τη συναντούμε σε πολλά είδη. Στον άγιο Νικόλαο έχουμε τα είδη riviniana και οdorata με  μωβ άνθη ενώ στα 3 – 5 Πηγάδια υπάρχει και η Viola tricolor, ο αγριοπανσές, με άνθη πορτοκαλοκίτρινα.  Το όνομα βιολέτα είναι λατινικό, ενώ το πιο γνωστό όνομα μενεξές είναι περσικής προελεύσεως. Το αρχαίο ελληνικό όνομα είναι  «ίον το εύοσμον».

Η βιολέτα είναι φυτό ποώδες και πολυετές. Το ύψος του μπορεί να φθάσει περίπου στα 20 εκατοστά, έχει λοξές ρίζες, φύλλα καρδιοειδή, με μικρά δοντάκια στην περιφέρεια και με μακρύ μίσχο, που βγαίνουν από όρθιο βλαστό. Συναντούμε επίσης και πολλά μακρόστενα παράφυλλα. Τα άνθη έχουν διάμετρο περίπου στα 2 εκατοστά, βγαίνουν από τα γόνατα του βλαστού και έχουν χρώμα μωβ και όμορφο άρωμα. Αποτελούνται από 5 σέπαλα, 5 πέταλα, τα οποία σχηματίζουν μια μικρή πεταλούδα, με τους 5 κίτρινους στήμονες στο κέντρο. Πολλές φορές τα άνθη είναι στείρα. Η βιολέτα ανθίζει την άνοιξη, ενώ ο αγριοπανσές το καλοκαίρι.

Η βιολέτα έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Περιέχει πολλές χημικές ουσίες, όπως σαπωνίνες, φυτικά έλαια και χρωστικές. Οι ρίζες της χρησιμοποιούνται σε μορφή σκόνης σαν μαλαχτικό και σε αφέψημα ως εμετικό. Η ρίζα του αγριοπανσέ έχει εμετικές και καθαρκτικές ιδιότητες. Τα φύλλα της βιολέτας χρησιμοποιούνται ως μαλαχτικό. Επίσης βρασμένα χρησιμοποιούνται για να ανακουφίζουν γρατσουνιές και άλλα τραύματα του δέρματος. Τα άνθη χρησιμοποιούνται σαν ρόφημα για να καταπραΰνουν το βήχα και κατά του κρυολογήματος. Επίσης ανακουφίζουν από πονοκεφάλους και ημικρανίες. Είναι γενικά ηρεμιστικά και αγχολυτικά και βοηθούν στην αντιμετώπιση  της αϋπνίας. Τα άνθη και τα φύλλα του αγριομενεξέ με ανάλογη επεξεργασία χρησιμοποιούνται επίσης για δερματοπάθειες, προβλήματα του αναπνευστικού και του ουροποιητικού συστήματος, κατά της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, της υπέρτασης, της αρτηριοσκλήρυνσης κ.λ.π. Τέλος τα άνθη χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία για το απαλό άρωμα που αναδύουν καθώς και στη μαγειρική και ζαχαροπλαστική σαν ενισχυτικό γεύσης.

Στα Ιόνια νησιά, οι βιολέτες  είναι γνωστές και σαν «γιούλια» και τραγουδιούνται στις καντάδες, γιατί μια ακόμη θεραπευτική ιδιότητά τους είναι να χρησιμοποιούνται σαν παρηγοριά για τις «πληγωμένες καρδιές»…

Μαραμένα τα γιούλια κι οι βιόλες

μαραμένα και τα γιασεμιά

μαραμένες κι ελπίδες μου όλες

στης καρδιάς μου τη μαύρη ερημιά.

 Δημοσιεύτηκε στα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ το Σάββατο 27 Απριλίου 2013