Βότανα του Βερμίου: 52. Άγριο καρότο

Το αγριοκαρότο είναι ένα ακόμη αγριόχορτο, το οποίο συναντούμε στο βουνό μας, σχεδόν παντού και συχνά δεν το δίνουμε σημασία. Και όμως έχει πολλές και σημαντικές ιδιότητες.

Το επιστημονικό όνομά του  είναι Δαύκος το καρότο (Daucus carota) και μαζί με άλλα παρόμοια και γνωστά φυτά ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδιοφόρων (Umbelliferae). Είναι γνωστό και με τα ονόματα δαυκί, σταφυλίνος ή σταφυλίνακας και χαβούτσι. Πρόκειται για  ένα ανθεκτικό

βότανο που ζει δύο χρόνια με σκληρή μακριά ρίζα σαν λεπτό καρότο. Διαθέτει μακρύ βλαστό περίπου 1 μέτρο, από τον οποίο βγαίνουν μεγάλά σύνθετα φύλλα σε σχήμα φτερού. Τα άνθη του είναι συνήθως άσπρα, πολύ μικρά σε μέγεθος και βγαίνουν πολλά μαζί σε ταξιανθία σύνθετου σκιάδιου, στο κέντρο του οποίου έχουν σκούρο καφετί χρώμα. Ανθίζει από το Μάρτιο μέχρι το Νοέμβριο (ανάλογα με το υψόμετρο και το κλίμα). Στο τέλος της άνθησης το σκιάδιο κλείνει προς τα μέσα και σχηματίζει μικρή φωλιά. Τα άνθη διαθέτουν 5 πέταλα, 5 στήμονες και 2 στύλους. Οι καρποί του είναι διπλό αχαίνιο. Φυτρώνει στα λιβάδια, στους αγρούς και στα ανοιχτά μέρη  του βουνού.

Το άγριο καρότο είναι ο πρόγονος του ήμερου καρότου και είναι γνωστό από παλιά, το χρησιμοποιούσαν ο Θεόφραστος, ο Διοσκουρίδης και άλλοι γιατροί της αρχαιότητας.

Διαθέτει πολλές χρήσιμες χημικές και φαρμακευτικές ουσίες, κυρίως βιταμίνες, όπως η προβιταμίνη Α (καροτίνη), η C και η Β, καθώς και πτητικά έλαια, σάκχαρα, μέταλλα κ.λ.π.. Τα φύλλα και οι βλαστοί χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία προβλημάτων του ουροποιητικού (πέτρες νεφρών, κυστίτιδες, προστατίτιδα κ.λ.π.). Η ρίζα του χρησιμοποιείται χλωρή, ξηρή ή ψητή σε μορφή πολτού ή σκόνης και έχει ιδιότητες διουρητικές, επίσης χρησιμοποιείται σαν απολυμαντικό και κατά της αναιμίας, της ουρικής αρθρίτιδας, των ρευματισμών κ.λ.π.. Σε εξωτερική χρήση χρησιμοποιείται σαν επουλωτικό για  εγκαύματα, μαλακτικό, κατά της φαγούρας και τονωτικό. Οι σπόροι του καρότου βρασμένοι χρησιμοποιούνται σαν τονωτικό της όρεξης και γενικά για διαταραχές του πεπτικού (φούσκωμα κ.λ.π.), καθώς και για τη ρύθμιση της εμμηνόρροιας. Όμως δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στην περίοδο της εγκυμοσύνης. Επίσης πρέπει να προσέχουμε όταν  μαζεύουμε το άγριο καρότο, γιατί μοιάζει λίγο με το δηλητηριώδες κώνειο.

Από τη ρίζα του καρότου παρασκευάζονται χρωστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για τον χρωματισμό τυριών και άλλων τροφίμων. Επίσης από τα μικρά σκούρα άνθη, που βρίσκονται στο κέντρο του σκιάδιου, παρασκευάζονται χρώματα ζωγραφικής.

Βότανα του Βερμίου: 51. Πικραγγουριά

Πολλές φορές γράψαμε στη στήλη μας για διάφορα βότανα, τα οποία έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, όμως παράλληλα περιέχουν και τοξικές ουσίες, που τα καθιστούν επικίνδυνα για την υγεία μας, όταν τα χρησιμοποιούμε χωρίς τις οδηγίες γιατρών, φαρμακοποιών ή άλλων ειδικών. Γιαυτό εξάλλου, επειδή και εμείς δεν είμαστε ειδικοί, στο αφιέρωμά μας στα βότανα του Βερμίου, απλά περιγράφουμε

τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των φυτών και δεν δίνουμε συμβουλές σχετικές με τον τρόπο χρήσης τους ως φαρμακευτικών βοτάνων.

Η πικραγγουριά λοιπόν είναι ένα βότανο του βουνού μας, το οποίο έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες, όμως συγχρόνως περιέχει δηλητηριώδεις ουσίες, οι οποίες μπορούν να μας οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο, όταν δεν το χρησιμοποιούμε σωστά. Πρόκειται για  φυτό, γνωστό με το επιστημονικό όνομα Εκβάλιο το ελατήριο (Ecballium elaterium). Ανήκει στην οικογένεια των Κολοκυνθίδων (Cucurbitaceae) μαζί με τα αγγούρια, κολοκύθια, καρπούζια κ.λ.π. και είναι γνωστή και με τα ονόματα αγριαγγουριά, γιαϊδουραγγουριά και άλλα. Φυτρώνει συνήθως σε άγονα πετρώδη εδάφη. Μπορεί όμως να τη συναντήσουμε και κοντά σε ποτάμια και γενικά σε υγρές περιοχές, σε σχετικά χαμηλά υψόμετρα. Ευδοκιμεί σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα καθώς και σε πολλές άλλες Μεσογειακές χώρες.

Η πικραγγουριά είναι ποώδες φυτό που μπορεί να βλαστάνει για πολλά χρόνια. Έχει χοντρό παχύ βλαστό με μικρά αγκαθάκια που έρπει και μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος τα δύο μέτρα. Το ύψος του φθάνει το μισό μέτρο. Από το βλαστό βγαίνουν μεγάλα σκουροπράσινα, καρδιοειδή, οδοντωτά φύλλα, τα οποία έχουν έντονα νεύρα, μακρύ μίσχο  και καλύπτονται από χνούδι. Ανθίζει συνήθως το καλοκαίρι. Βγάζει θηλυκά και αρσενικά άνθη. Τα θηλυκά άνθη του είναι μεγάλα κιτρινοπράσινα με 5 πέταλα και 5 στήμονες, βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων, όπως των κολοκυθιών, ενώ τα αρσενικά σχηματίζουν μικρά τσαμπιά. Ο καρπός του μοιάζει με μικρό χνουδωτό αγγουράκι (3 – 4 εκατοστά) και έχει πιο ανοιχτό πράσινο χρώμα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ώριμου καρπού είναι όταν τον πατάμε να εκσφενδονίζει τους σπόρους μαζί με ένα βρωμερό πικρό υγρό. Γενικά ολόκληρο το φυτό μυρίζει άσχημα.

Όμως αυτός ο πικρός χυμός διαθέτει πολλές φαρμακευτικές ουσίες (ελατηρίνη κ.λ.π.) και χρησιμοποιείται συμπυκνωμένος και αποξηραμένος σε μορφή ελάσματος στην ιατρική για την παρασκευή καθαρκτικών και άλλων φαρμάκων, όπως αντιφλεγμονώδη, παυσίπονα κ.λ.π.. Επίσης σε πάρα πολύ μικρές δόσεις χρησιμοποιείται για την θεραπεία της ιγμορίτιδας.  Η αποξηραμένη ρίζα σε μορφή πολτού χρησιμοποιείται και σαν κατάπλασμα για δερματικές παθήσεις, κάλους, κατά της  αρθρίτιδας κ.λ.π.

Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της πικραγγουριάς είναι γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Την χρησιμοποιούσαν ο  Διοσκουρίδης, ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός, ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος.  Πάντως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ο χυμός είναι τοξικός και καλά θα κάνουμε να μην ακούμε διάφορες συμβουλές, διότι μπορεί να κινδυνέψουμε. Δυστυχώς δεν είναι λίγοι αυτοί που την έπαθαν με την πικραγγουριά ακούγοντας και πιστεύοντας κάποιους άσχετους. Μάλιστα στη δεκαετία του ’50 ορισμένοι  διέδωσαν ότι ο δηλητηριώδης χυμός έχει αντικαρκινικές ιδιότητες και έστειλαν στον θάνατο πολλούς απελπισμένους ανθρώπους μια ώρα νωρίτερα.

Σήμερα λοιπόν που γιορτάζουμε το θερινό ηλιοστάσιο, ας απολαύσουμε τις ομορφιές της φύσης και ας κρατηθούμε μακριά  από κομπογιαννίτες και άλλους αλαφροήσκιωτους…

Βότανα του Βερμίου: 50. Βίνκα

Σίγουρα ελάχιστοι γνωρίζουν ποιο φυτό είναι η βίνκα, ίσως οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν ούτε με την κοινή ονομασία «αγριολίτσα». Και όμως το αγριολούλουδο – βότανο που θα μας απασχολήσει στο σημερινό σημείωμά μας  είναι αρκετά γνωστό. Το γνωρίζουμε περισσότερο σαν λουλούδι που ομορφαίνει τους κήπους μας και μάλλον δεν ξέρουμε ότι είναι και αυτοφυές αγριολούλουδο. Όμως

εάν κάνουμε μια στάση στο δρόμο που πηγαίνει προς το Γιαννακοχώρι θα το βρούμε στις παρυφές του δρόμου μαζί με το θυμάρι και με άλλα πολλά όμορφα αγριολούλουδα και φαρμακευτικά βότανα που διαθέτει το βουνό μας. 

Η Βίνκα λοιπόν ή Βίγκα φυτρώνει στο Βέρμιο και σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα και συναντάται σε τρία είδη,  τη μεγάλη Βίνκα (Vinca major), τη μικρή Βίνκα (Vinca minor) και την ποώδη ή αγριολίτσα ή αγριολίζα. Ανήκει στην οικογένεια Αποκυνίδες (Apocynaceae) μαζί με την πικροδάφνη, με την οποία εξάλλου μοιάζει πάρα πολύ στο σχήμα των ανθέων. Τα άνθη της έχουν χρώμα ανοιχτό μπλε. Φέρουν κάλυκα χωρισμένο σε πέντε στενούς λοβούς και στεφάνη με πέντε πέταλα που ξεκινούν από ένα σωλήνα. Ανθίζει τον Μάρτιο – Ιούνιο. Ο βλαστός της είναι αρκετά μακρύς, μέχρι 2 μέτρα και έρπει στο έδαφος. Από αυτόν βγαίνουν μικρότερα κλαδιά και γυαλιστερά ωοειδή φύλλα με μήκος περίπου τα 3 – 4 εκατοστά.

Η Βίνκα είναι φαρμακευτικό βότανο, γνωστό από την αρχαιότητα. Μάλιστα ο μεγάλος Διοσκουρίδης το χρησιμοποιούσε για τη θεραπεία της δυσεντερίας και της διάρροιας. Περιέχει πολύτιμες χημικές ουσίες, όπως τανίνες, βιταμίνη C και πολλά αλκαλοειδή. Κυρίως χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι βλαστοί του αποξηραμένοι πάντα σε σκιερά μέρη. Έχουν ιδιότητες αιμοστατικές και αντισηπτικές, γιαυτό χρησιμοποιούνται με τη μορφή αφεψήματος για πλύσεις πληγών του στόματος, για την αντιμετώπιση της ρινορραγίας κ.λ.π. Ορισμένοι υποστηρίζουν επίσης ότι η βίνκα βοηθάει, στην ρύθμιση της πίεσης, ακόμη και στον πονόδοντο. Ασφαλώς πριν τη χρησιμοποιήσουμε καλά θα κάνουμε να ρωτήσουμε κάποιον γιατρό ή άλλον ειδικό, διότι ορισμένα συστατικά του φυτού έχουν τοξικές ιδιότητες.

Η βίνκα καλλιεργείται με πολλές παραλλαγές σαν διακοσμητικό φυτό για να στολίζει τους κήπους. Είναι ανθεκτική και αντέχει στην ξηρασία. Παλαιότερα χρησιμοποιούνταν επίσης στην οινοποιία και στη βυρσοδεψία.

Εκλογές και Ημέρα Περιβάλλοντος

Τελείωσαν λοιπόν και οι φετινές εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης και τώρα που ηρέμησαν τα πράγματα καιρός είναι να κάνουμε και το δικό μας σχολιασμό. Και φέτος όπως φάνηκε η προεκλογική περίοδος είχε πολλά που θύμιζαν τις προηγούμενες εκλογές και μάλιστα σε πολλά σημεία μας θύμισαν πολύ παλιές καταστάσεις. Ίσως διότι οι αυτοδιοικητικές εκλογές έγιναν μαζί με τις Ευρωεκλογές, ίσως διότι τα πολιτικά κόμματα έδωσαν σ’ αυτές πολιτική διάσταση και ήθελαν να «μετρήσουν τα κουκιά τους».

Η διαφορά των πρόσφατων εκλογών από τις παλιές ήταν ότι, τουλάχιστον στον τόπο μας, διατηρήθηκε το καλό πολιτικό κλίμα και οι υποψήφιοι δεν επέλεξαν ακρότητες και χτυπήματα «κάτω από τη μέση». Ασφαλώς, όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις ακούσαμε πολλά μεγάλα λόγια και επιβεβαιώθηκαν οι παροιμίες που λένε: «όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι», «έξω απ’ τον χορό πολλά τραγούδια λένε», «όποιος θέλει τα πολλά χάνει και τα λίγα» κ.λ.π, κ.λ.π.

Εκείνο πάντως που έκανε εντύπωση και μας γύρισε πολλά χρόνια πίσω ήταν η μεγάλη σπατάλη που έγινε όχι μόνο από τους συνδυασμούς, αλλά και από μεμονωμένους υποψήφιους στις προεκλογικές δαπάνες και κυρίως στα διαφημιστικά φυλλάδια. Δεν φτάνει που στις ευρωεκλογές συμμετείχαν πάνω από 40 συνδυασμοί με συνέπεια να τυπώνονται και μετά να πετιούνται στα σκουπίδια εκατομμύρια ψηφοδέλτια, αλλά επίσης κάθε ώρα βλέπαμε στις εισόδους των σπιτιών και στους δρόμους πεταμένα πολυτελή διαφημιστικά έντυπα, ψηφοδέλτια και κάθε είδους άχρηστα χαρτιά. Φαίνεται ότι οι φίλοι μας υποψήφιοι νόμιζαν ότι έτσι θα προσελκύσουν ψηφοφόρους. Όμως η πόλη μας είναι μικρή και δόξα τω Θεώ λίγο πολύ όλοι είμαστε γνωστοί και οι πολλές διαφημίσεις μόνο κακό κάνουν στη τσέπη  και κυρίως στο περιβάλλον. Ακόμη και κάποιοι που στην αρχή έδειξαν να αντιστέκονται στην προεκλογική ρύπανση, τελικά και αυτοί ακολούθησαν το ρεύμα.

Όλα αυτά εκτός των άλλων άσχημων εντυπώσεων, δημιούργησαν και ένα κλίμα δυσπιστίας εκ μέρους των δημοτών, οι οποίοι εύλογα διερωτώνται: «πώς είναι δυνατόν αυτοί που μας μιλούν για περιορισμό και σωστή διαχείριση των σκουπιδιών, για προστασία του περιβάλλοντος κ.λ.π., οι ίδιοι να ρυπαίνουν με τον χειρότερο τρόπο;».

Τις μέρες αυτές γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Όπως πληροφορηθήκαμε με την ευκαιρία της Ημέρας αυτής, και φέτος ο Δήμος μας διοργανώνει εθελοντικό καθαρισμό και άλλες δραστηριότητες. Συνήθως στις δραστηριότητες αυτές κάθε χρόνο συμμετέχουν όλο και λιγότεροι, συνήθως οι ίδιοι δημότες, που ορισμένοι τους χαρακτηρίζουν  γραφικούς, υπάρχουν και μερικοί που το κάνουν για δημοσιότητα και όπως πάντα πρωταγωνιστούν οι μικροί μαθητές με τους δασκάλους τους. Φέτος λοιπόν θα ήταν καλό στις εκδηλώσεις αυτές και προπάντων στον εθελοντικό καθαρισμό της πόλης να δώσουν το έντονο παρόν οι απερχόμενοι και οι νέοι δημοτικοί σύμβουλοι. Έτσι θα αποδείξουν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους για το περιβάλλον και την πόλη μας και θα ξεπλύνουν τις προεκλογικές τους οικολογικές αμαρτίες.