Βότανα του Βερμίου: 7. Ανεμώνη

Στης καρδιάς μου τον χειμώνα φύτρωσε μιa ανεμώνα…

Στο ξεκίνημα της άνοιξης δειλά – δειλά κάνουν την εμφάνισή τους στα λιβάδια, στον Αγιανικόλα και στους πρόποδες του Βερμίου οι πολυτραγουδισμένες ανεμώνες. Η ανεμώνη ήδη από την αρχαιότητα πήρε το όνομά της από τον άνεμο, διότι οι πρόγονοί μας πίστευαν, ότι ανθίζει την εποχή των ανέμων. Γιαυτό και σήμερα πολλοί την ονομάζουν ανεμολούλουδο. Είναι μικρό αγριολούλουδο της οικογένειας Ranunculaceae (Βατραχιοειδή). Στα μέρη μας φυτρώνει η ανεμώνη  pulsatilla, με τα όμορφα ροζ – μοβ άνθη της, ενώ στον  Όλυμπο θα συναντήσουμε λίγο αργότερα την ανεμώνη blanda, που μοιάζει με μαργαρίτα. Φυτρώνει από κόνδυλο, με φύλλα λογχοειδή και άνθη με διάμετρο 4 – 5 εκατοστά και με 7 – 9 σέπαλα. Φθάνει σε ύψος τα 15 – 20 εκατοστά.

Οι πολλές θεραπευτικές ιδιότητες της ανεμώνης είναι ήδη γνωστές από την αρχαιότητα. Οφείλονται στις πολλές χημικές ουσίες που περιέχει, όπως ρητίνες, τανίνες, σαπωνίνες, ρανουνκουλίνη κ.λ.π. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι η ανεμώνη φύτρωσε από τα δάκρυα της Αφροδίτης γιαυτό και τη χρησιμοποιούσαν για τις παθήσεις των ματιών. Και σήμερα ορισμένοι πιστεύουν ότι η ανεμώνη φέρνει δάκρυα…

Χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο μόνο η αποξηραμένη ανεμώνη, διότι η φρέσκια είναι δηλητηριώδης. Επίσης δεν πρέπει να τη διατηρούμε περισσότερο από ένα χρόνο. Συνήθως τη χρησιμοποιούμε για την αντιμετώπιση της αϋπνίας, για πονοκαφέλους και ημικρανίες, για τη θεραπεία προβλημάτων του γεννητικού συστήματος σε γυναίκες και άνδρες. Ακόμη χρησιμοποιείται κατά της ωτίτιδας, σαν αναλγητικό και αντισπασμωδικό και νευροτονωτικό. Επίσης έχει αντιβακτηριακές ιδιότητες και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία δερματοπαθειών με επαλείψεις.

Πάντοτε χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι σε μεγάλες δόσεις μπορεί να είναι επικίνδυνη, γιαυτό πρέπει να ακολουθούμε τις οδηγίες ειδικού.

Η ανεμώνη χρησιμοποιείται πάρα πολύ και σαν διακοσμητικό φυτό. Την εποχή αυτή θα τη βρούμε να πωλείται στα ανθοπωλεία, σε όμορφα ματσάκια, και να φυτρώνει σε παρτέρια πάρκων ή σπιτιών.

Βότανα του Βερμίου: 6. Κουμαριά

Η κουμαριά είναι ίσως ο πιο όμορφος θάμνος της πατρίδας μας, κυρίως στην εποχή του φθινοπώρου, όταν  ωριμάζουν οι καρποί του, τα κούμαρα, που μοιάζουν με λιλιπούτεια πορτοκάλια. Κουμαριές συναντούμε στο βουνό μας, όχι τόσο στην περιοχή της Νάουσας, όσο στη Βέροια. Μάλιστα υπάρχουν σε ολόκληρη σχεδόν τη διαδρομή, στον παραποτάμιο δρόμο που οδηγεί στο φράγμα Ασωμάτων του Αλιάκμονα και στο μοναστήρι του Προδρόμου. Επίσης έχουμε και στο χωριό Κουμαριά στους πρόποδες του Βερμίου, προς το Σέλι, το οποίο εξάλλου πήρε και το όνομά του από το θάμνο.

Η κουμαριά λοιπόν έχει τα επιστημονικά ονόματα Arbutus unedo και Arbutus officinalis, ανήκει στην οικογένεια Ερικίδες (Ericaceaea), είναι θάμνος πλατύφυλλος, αειθαλής που φυτρώνει σε υψόμετρο κάτω των 1000μ. στα βουνά και στα δάση, ακόμη και σε ξερά ασβεστούχα εδάφη σε ολόκληρη την Ελλάδα καθώς και σε όλα τα κράτη της Μεσογείου και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες που βρέχονται από τον Ατλαντικό. Επίσης καλλιεργείται σαν διακοσμητικό φυτό σε πάρκα και κήπους και τα κλαδιά του χρησιμοποιούνται σε χριστουγεννιάτικες φυτοσυνθέσεις. Συνήθως το ύψος του φθάνει τα 3 μ., έχει φύλλα σκληρά, γυαλιστερά και το φθινόπωρο βγάζει όμορφα άσπρα λουλουδάκια, που μοιάζουν με καμπανούλες. Μαζί με τα λουλούδια συναντούμε και τους καρπούς, οι οποίοι στην αρχή έχουν κίτρινο χρώμα και σιγά σιγά γίνονται πορτοκαλί και τελικά κόκκινοι. Περιέχουν πολλά σπόρια. Οι καρποί του όταν ωριμάσουν έχουν ωραία γεύση, όμως όταν παραωριμάσουν αρχίζουν να ξινίζουν, να μετατρέπονται σε αλκοόλη και μπορεί, όταν φάμε πολλούς, να δηλητηριαστούμε. Γιαυτό και οι Λατίνοι έδωσαν το όνομα unedo, που σημαίνει «τρώω μόνο έναν». Οι καρποί του τρώγονται από τα πουλιά, τις αρκούδες και άλλα ζώα. Επίσης οι μέλισσες κάνουν ένα ξεχωριστό είδος μελιού από άνθη κουμαριάς.

Τα κούμαρα χρησιμοποιούνται σήμερα για την παρασκευή με απόσταξη τσίπουρου και λικέρ. Επίσης γίνονται νόστιμη μαρμελάδα ή γλυκό κουταλιού.

Σαν φαρμακευτικό βότανο η κουμαριά είναι γνωστή από την Αρχαία Ελλάδα και  χρησιμοποιείται για πολλές παθήσεις. Περιέχει στους καρπούς, στο φλοιό και στα φύλλα πολύτιμες ουσίες, όπως την κουμαρίνη, πηκτίνες, ρητίνη, αρβουπίνη και πολλά άλατα. Κυρίως τα φύλλα της γίνονται τσάι που βοηθάει στις παθήσεις των νεφρών (πέτρα), της ουροδόχου κύστης και του εντέρου. Επίσης χρησιμοποιούνται σαν διουρητικά, κατά της διάρροιας, της δυσκοιλιότητας κ.λ.π. Ακόμη έχουν αιμοστατικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες και χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της θρομβοβλεβίτιδας. Οι βρασμένοι καρποί έχουν αντισηπτικές ιδιότητες. Το μέλι κουμαριάς βοηθάει στη μείωση της χοληστερίνης.

Εμείς στη Νάουσα ξέρουμε και προτιμούμε μόνο το δικό μας τσίπουρο, φτιαγμένο από το ξινόμαυρο σταφύλι. Έτσι μπορεί να μη μας αρέσει το τσίπουρο από κούμαρα, που θα μας κεράσουν στις πλαγιές του Ολύμπου ή στην Κρήτη. Όμως όλοι θαυμάζουμε την ομορφιά της κουμαριάς και μπορούμε να δοκιμάσουμε τις θεραπευτικές της ιδιότητες, ακολουθώντας πάντοτε τις συμβουλές ειδικών.

Βότανα του Βερμίου: 5. Ρούσκος

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στα βότανα του Βερμίου με ένα όμορφο αγκαθωτό φυτό, μικρό θάμνο, που συναντούμε στο δασάκι του Αγίου Νικολάου και λίγο πιο ψηλά. Πρόκειται για το Ρούσκο ή λαγομηλιά που είναι γνωστός και με το όνομα «κρυφός έρωτας». Θα τον γνωρίσουμε από τα σκληρά φυλλαράκια του που καταλήγουν σε αγκάθια και ανάμεσά τους  βγαίνουν οι καρποί  που μοιάζουν με κόκκινα κερασάκια.

Το επιστημονικό όνομά του είναι Ρούσκος κεντρωτός (Ruscus aculeatus) και ανήκει στην οικογένεια Λιλιείδες (Liliaceae). Φυτρώνει σε δάση καθώς και σε βραχώδεις περιοχές με ασβεστολιθικό έδαφος.. Είναι φυτό αειθαλές με ύψος περίπου 30 – 80 εκατοστά. Στην αρχή της άνοιξης βγάζει στις μασχάλες των φύλλων μικρά λευκά, όμορφα λουλουδάκια, αρσενικά και θηλυκά. Θα το συναντήσουμε σε όλα τα κράτη της Μεσογείου καθώς και σε περιοχές της Ασίας με παρόμοιο γεωγραφικό πλάτος (π.χ. Περσία). Οι καρποί του βγαίνουν το φθινόπωρο.

Μοιάζει αρκετά με το αρκουδοπούρναρο γιαυτό και χρησιμοποιείται σαν καλλωπιστικό και για τις χριστουγεννιάτικες διακοσμήσεις, όπως το ου. Παλαιότερα χρησίμευε και για την κατασκευή σκουπών, όπως τα «φρουκάλια». Μάλιστα στην Αγγλία το ονόμαζαν και «σκούπα του χασάπη» (butcher’s broom), διότι το χρησιμοποιούσαν οι κρεοπώλες στο καθάρισμα των καταστημάτων τους.

Από την αρχαιότητα ακόμη ο ρούσκος χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο. Από τις ρίζες και τα κοτσάνια του που περιέχουν ρητίνη, αιθέρια έλαια, ασβέστιο και άλλα μέταλλα παρασκευάζονται ροφήματα με καθαρκτικές και διουρητικές ιδιότητες, για τις ασθένειες των νεφρών, για τον πυρετό και σαν ορεκτικό. Συνήθως συνδυάζεται με μάραθο, σπαράγγι, μαϊντανό και σέλινο. Στο Μεσαίωνα χρησιμοποιούνταν για τη γρήγορη συγκόλληση των οστών. Επίσης σήμερα διάφορα παρασκευάσματά του χρησιμοποιούνται για να ανακουφίζουν από οιδήματα, τους κιρσούς, τη φλεβίτιδα,  τις αιμορροΐδες, την ουρική αρθρίτιδα, τον ίκτερο κ.λ.π.

Τα τρυφερά βλαστάρια του ρούσκου έχουν γλυκόξινη γεύση και τρώγονται βρασμένα σαν σαλάτα, όπως τα σπαράγγια.  

Ενώ συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στα πολλά και θαυματουργά βότανα του Βερμίου μας, καθημερινά πολλοί φίλοι αναγνώστες μας δίνουν όλο και καινούργιες πληροφορίες για βότανα και άλλα φαρμακευτικά φυτά. Έτσι, όπως φαίνεται, το αφιέρωμά μας θα συνεχιστεί για ολόκληρη τη χρονιά.

Βότανα του Βερμίου: 4. Κυκλάμινο

Κυκλάμινο, κυκλάμινο

Στου βράχου τη σχισμάδα

Πού βρήκες χρώματα κι ανθείς

Πού μίσχο και σαλεύεις
Μέσα στο βράχο σύναξα

Το γαίμα στάλα στάλα

Μαντήλι ρόδινο έπλεξα

Κι ήλιο μαζεύω τώρα

Στίχοι:  Γιάννης Ρίτσος

Περπατώντας στο δασάκι του Αϊ Νικόλα, ίσως βρούμε και σήμερα κάποιο ξεχασμένο ανθισμένο κυκλάμινο. Αυτό το πανέμορφο αγριολούλουδο, που ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει το παραπάνω γνωστό τραγούδι, καθώς και πολλούς  ακόμη ποιητές, ζωγράφους και άλλους καλλιτέχνες στις δικές τους δημιουργίες.

Το κυκλάμινο κατάγεται από την Περσία, όμως σήμερα είναι πολύ διαδεδομένο σε ολόκληρη τη Νότια Ευρώπη. Το συναντούμε σε χαμηλά σχετικά υψόμετρα μέσα στα δάση. Το πιο συνηθισμένο είδος που ζει στη Βόρεια Ελλάδα  είναι το κυκλάμινο το γραικό  (Cyclamen graecum). Επίσης στην Ελλάδα συναντούμε ακόμη 5 είδη με πιο συχνό  το κυκλάμινο το κισσόφυλλο που φυτρώνει μαζί με τον κισσό και μάλιστα πολλές φορές μπερδεύουμε και τα φύλλα του, που μοιάζουν. Ανήκει μαζί με άλλα γνωστά αγριολούλουδα στην οικογένεια Πριμουλίδες (Primulaceae). Φυτρώνει από μια υπόγεια ρίζα. Το φθινόπωρο πρώτα βγαίνουν τα άνθη του και κατόπιν τα φύλλα. Έχει ύψος περίπου 12 εκατοστά και προτιμάει σκιερά μέρη, κάτω από τα δένδρα ή στις σχισμές των βράχων. Η ρίζα (κόνδυλος) του έχει σχήμα σφαιρικό. Τα φύλλα του είναι στην αρχή οδοντωτά, έχουν το σχήμα καρδιάς, σκούρο πράσινο χρώμα με άσπρες κηλίδες. Τα άνθη του είναι μοβ – ροζ με 5 πέταλα, που στρέφονται προς τα πίσω και με απαλό άρωμα. Ο ύπερος προεξέχει και έτσι πολύ εύκολα αποβάλλεται ο καρπός, όταν ωριμάσει. Στα νησιά και την Πελοπόννησο φυτρώνει το Cyclamen persicum, το οποίο ανθίζει την άνοιξη με άσπρα άνθη.

Το κυκλάμινο το γνωρίζουμε περισσότερο σαν καλλωπιστικό φυτό,  καλλιεργείται για τα όμορφα άνθη του στους κήπους και τα πάρκα και πωλείται στα ανθοπωλεία την περίοδο των Χριστουγέννων. Όμως παράλληλα έχει και πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Πρώτα χρησιμοποιείται η ρίζα του με ιδιότητες καθαρκτικές, εμμηναγωγές και κατά των σκουληκιών. Η ρίζα χρησιμοποιείται με τη μορφή σκόνης, όπως το σαλέπι, για το συνάχι. Επίσης διαλυμένη σε καθαρό οινόπνευμα χρησιμοποιείται σε σταγόνες για προβλήματα των αυτιών. Τα άνθη διαλυμένα σε νερό χρησιμοποιούνται για την περιποίηση του δέρματος και βοηθάνε στην εξαφάνιση των φακίδων. Όλα αυτά ασφαλώς με ιατρική παρακολούθηση, διότι κυρίως η ρίζα του είναι πολύ δηλητηριώδης και ενδέχεται να μας δημιουργήσει προβλήματα. Εξάλλου γιαυτό και οι καπνοκαλλιεργητές παρασκεύαζαν με κοπανισμένους κονδύλους ένα υγρό με το οποίο καταπολεμούσαν τα σκουλήκια που έτρωγαν τις ρίζες του καπνού στα φυτώρια. Όμως υπάρχουν και ζώα που τρώνε τα κυκλάμινα χωρίς να πάθουν τίποτε, όπως τα γουρούνια, γιαυτό και σε μερικές περιοχές της Ελλάδας ονομάζονται «χοιρόψωμα». Ενώ άλλα ζώα, όπως τα ψάρια δηλητηριάζονται. Έτσι, όπως γράφαμε και για τα μανιτάρια, το ότι πολλά ζώα καταναλώνουν χωρίς να δηλητηριάζονται φυτά ή μανιτάρια, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει και εμείς να τα τρόμε  άνετα.   

Βότανα του Βερμίου: 3. Κέδρος

Ο κέδρος είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα φυτά του Βερμίου και γενικά της χώρας μας. Φυτρώνει συνήθως σε δάση με έλατα, αλλά και σε ανοικτά λιβάδια. Εμείς το συναντούμε  γύρω από τη Νάουσα, στο δασάκι του Αγίου Νικολάου, στο Άγιο Θεολόγο και πιο ψηλά. Μπορεί να το συναντήσουμε σε μορφή αρκετά ψηλού δένδρου, έως 5 μ., όμως στα μέρη μας συνήθως έχει τη μορφή θάμνου. Η επιστημονική του ονομασία είναι Άρκευθος η κοινή  (Juniperus communis). Όμως υπάρχουν και άλλα είδη, όπως το δενδρόκεδρο (Juniperus drupacea), το αγριόκεδρο (Juniperus oxycedrus - oxycedrus), το θαλασσόκεδρο (Juniperus oxycedrus – macrocarpa), ανάλογα με το ύψος, μέγεθος του καρπού και την περιοχή που ευδοκιμούν. Έχει αγκαθωτά μικρά πράσινα φύλλα και είναι αειθαλές. Ανθίζει την άνοιξη με δύο είδη λουλουδιών, τα αρσενικά που μοιάζουν με μικρά κίτρινα κουκουνάρια και  θηλυκά, που είναι πράσινα με 3 φολίδες. Οι καρποί του είναι μικροί σφαιρικοί με χρώμα που ξεκινάει από πράσινο και σιγά – σιγά μετατρέπεται σε γαλαζωπό, μοβ και τελικά σε ορισμένες ποικιλίες γίνεται κόκκινο ή καφέ. Περιέχουν ρητίνη γιαυτό και έχουν μια ξεχωριστή μυρουδιά.

Ο κέδρος είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Μάλιστα οι πρόγονοί μας το θεωρούσαν φυτό της μακροζωίας. Σήμερα φυτεύεται στα πάρκα και τους κήπους σαν διακοσμητικό φυτό σε διάφορες ποικιλίες. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας  στολίζονται και γίνονται όμορφα χριστουγεννιάτικα δένδρα. Επίσης οι καρποί του χρησιμοποιούνται μετά από απόσταξη για την παρασκευή ποτών και στη μαγειρική, σαν αρωματικά  για την παρασκευή σάλτσας κ.λ.π.

Σας θεραπευτικό βότανο ο κέδρος έχει πολλές εφαρμογές. Οι καρποί του έχουν διουρητικές ιδιότητες. Επίσης χρησιμοποιούνται με τη μορφή τσαγιού ή εκχύματος, μουλιασμένα σε νερό, για τη θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας, σαν διεγερτικά, σαν χωνευτικά, σαν απολυμαντικά, για τη θεραπεία της ψώρας και άλλες δερματοπάθειες κ.λ.π.

Το ξύλο του κέδρου χρησιμοποιείται σαν διεγερτικό και σαν απολυμαντικό. Τα φύλλα του επίσης είναι διεγερτικά και θεραπεύουν δερματικά νοσήματα. Ακόμη όταν καίγονται αναδύουν ευχάριστα αρώματα, τα οποία μπορούν να ανακουφίσουν από τον πονοκέφαλο.

Ασφαλώς και στην περίπτωση του κέδρου χρειάζεται προσοχή, διότι υπάρχουν ορισμένα είδη, που είναι δηλητηριώδη (π,χ, Άρκευθος της σαβίνας), τα οποία όμως δεν φυτρώνουν στη χώρα μας.

Τελικά ακόμη και αυτοί οι αγκαθωτοί θάμνοι, που περπατώντας στο βουνό, τους προσπερνούμε χωρίς να τους δώσουμε καμία σημασία, είναι τόσο χρήσιμοι και πολλές φορές θαυματουργοί. Δημοσιεύτηκε στα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ το Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2013

Βότανα του Βερμίου: 2. Κολχικό

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στα βότανα του Βερμίου, με ένα λουλουδάκι που το συναντούμε αυτή την εποχή στις πλαγιές του βουνού μας και συνήθως στα ξέφωτα των δασών. Ένα πανέμορφο λουλουδάκι, το οποίο όμως κρύβει το θάνατο. Πρόκειται για το κολχικό, ένα μικρό φυτό με ανοιχτόχρωμα μωβ ανθάκια και μυτερά λογχοειδή φυλλαράκια, που φυτρώνει από βολβό συνήθως το φθινόπωρο όχι μόνο στο βουνό μας αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα και γενικά στη Νότια Ευρώπη. Το μικρό κολχικό μοιάζει αρκετά με το γνωστό μας κρόκο, ο οποίος καλλιεργείται στην Κοζάνη και από τα άνθη του παράγεται το μπαχαρικό σαφράν, που χρησιμοποιείται στη μαγειρική. Όμως εδώ είναι το επικίνδυνο σημείο. Το κολχικό είναι φυτό δηλητηριώδες. Η κατανάλωση έστω και 2 γραμμαρίων μπορεί να μας οδηγήσει κατευθείαν στο θάνατο. Μπορούμε να το ξεχωρίσουμε από τον κρόκο μετρώντας τους στήμονες του αρσενικού άνθους. Το άνθος του κολχικού έχει έξι στήμονες, ενώ ο κρόκος τρεις. Επίσης ο κρόκος που φυτρώνει στο βουνό μας έχει συνήθως λουλούδια με κίτρινο χρώμα και εμφανίζεται την άνοιξη. Γιαυτό μερικοί ονομάζουν το κολχικό και φθινοπωρινό κρόκο. Το κολχικό πήρε το όνομά του από την Κολχίδα, που είναι γνωστή μας από την Ελληνική μυθολογία. Εκεί ζούσε η περίφημη Μήδεια, η οποία μάλιστα δηλητηρίασε τα παιδιά της με αυτό το βότανο. Όμως εκτός από ισχυρό δηλητήριο, το κολχικό χρησιμοποιείται ήδη από το Βυζάντιο και σαν θεραπευτικό βότανο. Χρησιμοποιούνται συνήθως οι βολβοί και οι σπόροι για την αρθροίτιδα, την ουρική αρθρoίτιδα, τους ρευματισμούς καθώς και σαν διουρητικό, αναλγητικό, καθαρκτικό κ.λ.π. Πάντοτε με ιατρική παρακολούθηση. Επίσης σήμερα, λόγω της ιδιαίτερης ομορφιάς του, φυτεύεται το φθινόπωρο στους κήπους σαν καλλωπιστικό φυτό μαζί με τις φρέζες και τα ζουμπούλια. Όπως γράφαμε λοιπόν και στο προηγούμενο σημείωμά μας, χρειάζεται προσοχή στη χρησιμοποίηση των βοτάνων, διότι μπορεί να έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, όμως αν δεν τα γνωρίζουμε καλά, μπορεί να κινδυνέψουμε. Μάλιστα το κολχικό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο μάζεμα των ραδικιών και των άλλων αγριόχορτων που προορίζουμε για τη σαλάτα μας. Πρέπει όλα τα αγριόχορτα, πριν τα μαγειρέψουμε, να τα καθαρίζουμε καλά, διότι υπάρχει ο κίνδυνος μαζί με αυτά κατά λάθος να μαζέψαμε και μερικά φύλλα από το κολχικό ή άλλο επικίνδυνο αγριόχορτο. Μην ξεχνάμε την είδηση που πριν μερικά χρόνια έκανε το γύρο της Ελλάδας, όταν δηλητηριάστηκε ολόκληρη οικογένεια τρώγοντας χόρτα, διότι ανάμεσα στα βλίτα υπήρχαν και διαβολόχορτα. Έτσι λοιπόν εκτός από το κολχικό υπάρχουν και ακόμη πολλά βότανα με επικίνδυνες ιδιότητες, τα οποία μάλιστα πρωταγωνιστούν σε πολλούς μύθους, θρύλους και παραδόσεις και θα γράψουμε για αυτά σε επόμενα σημειώματά μας. Δημοσιεύτηκε στα Μακεδονικά Νέα το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου 2013

Βότανα του Βερμίου: 1. Σκορπίδι

Πολλές φορές γράψαμε για το μεγάλο φυτικό πλούτο του βουνού μας, του Βερμίου. Ο φυσιολάτρης περιπατητής σε κάθε βήμα του μπορεί να συναντήσει δεκάδες είδη αγριολούλουδων, βοτάνων, θάμνων και δένδρων. Μάλιστα τα είδη διαφέρουν ανάλογα με το υψόμετρο και τον προσανατολισμό του βουνού. Ορισμένα από αυτά είναι ενδημικά, δηλαδή φυτρώνουν μόνο στο Βέρμιο. Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα βότανα και γενικά τα φαρμακευτικά φυτά, που μπορούν να γίνουν ένα απολαυστικό ρόφημα ή ακόμη να θεραπεύσουν σοβαρές ασθένειες. Όμως πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα στην κατανάλωσή τους, διότι όπως συμβαίνει και με τα μανιτάρια, μπορούν ορισμένα από τα βότανα, εάν δεν τα γνωρίζουμε καλά ή τα χρησιμοποιήσουμε λάθος να αποβούν μοιραία ακόμη και για την ίδια μας τη ζωή. Έτσι π.χ. το κολχικό που μοιάζει αρκετά με τον βρώσιμο κρόκο είναι ισχυρό δηλητήριο, το ίδιο συμβαίνει και με τη μπελαντόνα και άλλα βότανα ή αγριολούλουδα. Σήμερα λοιπόν ξεκινάμε στη στήλη μας μια καταγραφή και περιγραφή μερικών από τα σπουδαιότερα βότανα του βουνού μας. Πρώτα με το σκορπίδι, ένα θαυματουργό βότανο που μπορούμε να το συλλέξουμε ακόμη και αυτή την εποχή. Με το όνομα σκορπίδι και με πολλά ακόμη ονόματα είναι γνωστό στο λαό το φυτό κέτεραχ το φαρμακευτικό. Θα το συναντήσουμε στο βουνό μας κυρίως πίσω από τις πηγές της Αράπιτσας, στην αρχή του μονοπατιού που πηγαίνει στο Μουντάκι. Μοιάζει με μικρή φτέρη, τα φύλλα του βγαίνουν πολλά μαζί, όπως τα ραδίκια, όμως είναι αρκετά σκληρά και σε μήκος περίπου 10 – 15 εκατοστά. Είναι μακρόστενα κυματοειδή Η επάνω πλευρά τους είναι γυαλιστερή και έχει σκούρο πράσινο χρώμα, ενώ η κάτω είναι καστανή και μοιάζει με λέπια. Εκεί βρίσκονται και τα «σπόρια» τους. Όπως συμβαίνει με όλες τις φτέρες, δεν έχει άνθη. Συνήθως φυτρώνει στις ρωγμές των βράχων, γιαυτό και η συλλογή του τους καλοκαιρινούς μήνες είναι επικίνδυνη, επειδή μπορεί εκεί κοντά να κρύβεται κάποια οχιά ή δηλητηριώδης σκορπιός. Προτιμάει τα σκιερά και βορινά μέρη. Τα φύλλα του σκορπιδιού χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ροφήματος, το οποίο μπορεί να θεραπεύσει από διάφορες ασθένειες του ουροποιητικού συστήματος, όπως πέτρα στα νεφρά κ.λ.π. Ακόμη χρησιμοποιείται σαν διουρητικό, αποχρεπτικό, κατά της βρογχίτιδας, ασθενειών της σπλήνας κ.λ.π. Μάλιστα αυτοί που ξέρουν, πολλές φορές συνδυάζουν το σκορπίδι με άλλα βότανα, όπως το πεντάνευρο, τον μαραθόσπορο, το γλυκάνισο, τη μέντα, το πολυκόμπι κ.λ.π. Εμείς που δεν ξέρουμε, καλά θα κάνουμε να ρωτάμε ειδικούς και να προσέχουμε ιδιαίτερα τη δοσολογία. Το σκορπίδι είναι διαδεδομένο σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, ηπειρωτική και νησιωτική, ενώ στην Κεντρική Ευρώπη είναι σπάνιο και θεωρείται προστατευόμενο είδος. Είναι γνωστό ακόμη και από την αρχαιότητα, όταν οι πρώτοι Έλληνες γιατροί έφτιαχναν τα φάρμακά τους με πρώτη ύλη τα θαυματουργά βότανα της ελληνικής γης.Δημοσιεύτηκε στα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ το Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013