Βότανα του Βερμίου: 4. Κυκλάμινο

Κυκλάμινο, κυκλάμινο

Στου βράχου τη σχισμάδα

Πού βρήκες χρώματα κι ανθείς

Πού μίσχο και σαλεύεις
Μέσα στο βράχο σύναξα

Το γαίμα στάλα στάλα

Μαντήλι ρόδινο έπλεξα

Κι ήλιο μαζεύω τώρα

Στίχοι:  Γιάννης Ρίτσος

Περπατώντας στο δασάκι του Αϊ Νικόλα, ίσως βρούμε και σήμερα κάποιο ξεχασμένο ανθισμένο κυκλάμινο. Αυτό το πανέμορφο αγριολούλουδο, που ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει το παραπάνω γνωστό τραγούδι, καθώς και πολλούς  ακόμη ποιητές, ζωγράφους και άλλους καλλιτέχνες στις δικές τους δημιουργίες.

Το κυκλάμινο κατάγεται από την Περσία, όμως σήμερα είναι πολύ διαδεδομένο σε ολόκληρη τη Νότια Ευρώπη. Το συναντούμε σε χαμηλά σχετικά υψόμετρα μέσα στα δάση. Το πιο συνηθισμένο είδος που ζει στη Βόρεια Ελλάδα  είναι το κυκλάμινο το γραικό  (Cyclamen graecum). Επίσης στην Ελλάδα συναντούμε ακόμη 5 είδη με πιο συχνό  το κυκλάμινο το κισσόφυλλο που φυτρώνει μαζί με τον κισσό και μάλιστα πολλές φορές μπερδεύουμε και τα φύλλα του, που μοιάζουν. Ανήκει μαζί με άλλα γνωστά αγριολούλουδα στην οικογένεια Πριμουλίδες (Primulaceae). Φυτρώνει από μια υπόγεια ρίζα. Το φθινόπωρο πρώτα βγαίνουν τα άνθη του και κατόπιν τα φύλλα. Έχει ύψος περίπου 12 εκατοστά και προτιμάει σκιερά μέρη, κάτω από τα δένδρα ή στις σχισμές των βράχων. Η ρίζα (κόνδυλος) του έχει σχήμα σφαιρικό. Τα φύλλα του είναι στην αρχή οδοντωτά, έχουν το σχήμα καρδιάς, σκούρο πράσινο χρώμα με άσπρες κηλίδες. Τα άνθη του είναι μοβ – ροζ με 5 πέταλα, που στρέφονται προς τα πίσω και με απαλό άρωμα. Ο ύπερος προεξέχει και έτσι πολύ εύκολα αποβάλλεται ο καρπός, όταν ωριμάσει. Στα νησιά και την Πελοπόννησο φυτρώνει το Cyclamen persicum, το οποίο ανθίζει την άνοιξη με άσπρα άνθη.

Το κυκλάμινο το γνωρίζουμε περισσότερο σαν καλλωπιστικό φυτό,  καλλιεργείται για τα όμορφα άνθη του στους κήπους και τα πάρκα και πωλείται στα ανθοπωλεία την περίοδο των Χριστουγέννων. Όμως παράλληλα έχει και πολλές θεραπευτικές ιδιότητες. Πρώτα χρησιμοποιείται η ρίζα του με ιδιότητες καθαρκτικές, εμμηναγωγές και κατά των σκουληκιών. Η ρίζα χρησιμοποιείται με τη μορφή σκόνης, όπως το σαλέπι, για το συνάχι. Επίσης διαλυμένη σε καθαρό οινόπνευμα χρησιμοποιείται σε σταγόνες για προβλήματα των αυτιών. Τα άνθη διαλυμένα σε νερό χρησιμοποιούνται για την περιποίηση του δέρματος και βοηθάνε στην εξαφάνιση των φακίδων. Όλα αυτά ασφαλώς με ιατρική παρακολούθηση, διότι κυρίως η ρίζα του είναι πολύ δηλητηριώδης και ενδέχεται να μας δημιουργήσει προβλήματα. Εξάλλου γιαυτό και οι καπνοκαλλιεργητές παρασκεύαζαν με κοπανισμένους κονδύλους ένα υγρό με το οποίο καταπολεμούσαν τα σκουλήκια που έτρωγαν τις ρίζες του καπνού στα φυτώρια. Όμως υπάρχουν και ζώα που τρώνε τα κυκλάμινα χωρίς να πάθουν τίποτε, όπως τα γουρούνια, γιαυτό και σε μερικές περιοχές της Ελλάδας ονομάζονται «χοιρόψωμα». Ενώ άλλα ζώα, όπως τα ψάρια δηλητηριάζονται. Έτσι, όπως γράφαμε και για τα μανιτάρια, το ότι πολλά ζώα καταναλώνουν χωρίς να δηλητηριάζονται φυτά ή μανιτάρια, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει και εμείς να τα τρόμε  άνετα.