Βότανα του Βερμίου: 40. Κισσός

Πριν ενάμιση περίπου χρόνο κάποιοι φίλοι μας εμπνεόμενοι από καθαρά περιβαλλοντικά αισθήματα  και με σκοπό να προστατεύσουν τα πλατάνια και γενικά τα αιωνόβια δέντρα του Αγίου Νικολάου, δημιούργησαν ένα ξεχωριστό «κίνημα» κατά του κισσού, τον οποίο θεωρούσαν υπεύθυνο για την ξήρανση πολλών πλατάνων, καστανιών και άλλων δένδρων. Έτσι ανέλαβαν εκστρατεία για να κόβουν

και να απομακρύνουν τους κισσούς από τα παραπάνω δένδρα. Αυτό ήταν και η αιτία που καλέσαμε δυο ειδικούς επιστήμονες, τον Π. Τσόπελα και τον Κ. Διαμαντή, οι οποίοι μας εξήγησαν ότι τόσο τα πλατάνια, όσο και οι καστανιές κινδυνεύουν από πιο επικίνδυνες αρρώστιες, που οφείλονται σε μύκητες και άλλα παράσιτα, παρά από τον κισσό.

Όμως ο κισσός είναι ένα φυτό, το οποίο είναι στενά συνδεδεμένο με την ελληνική ιστορία  και τις παραδόσεις μας και παράλληλα αποτελεί ένα σπουδαίο βότανο.  Το επιστημονικό του όνομα είναι Χέδερα η έλιξ  (Hedera helix) και  ανήκει στην οικογένεια των Αραλιδών (Araliaceae). Έχουν καταγραφεί περισσότερες από 60 ποικιλίες.  Είναι ένας θάμνος που τον συναντούμε στην εύκρατη ζώνη, στην Αφρική, Ασία και Ευρώπη. Το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 30 μέτρα. Φυτρώνει σε υγρά και σκιερά εδάφη, κυρίως μέσα σε δάση πλατύφυλλων. Αναρριχάται και περιελίσσεται σε δένδρα και τοίχους. Μάλιστα βγάζει κατά μήκος των βλαστών του πολλές ρίζες και άγκιστρα, με τις οποίες προσφύεται, κολλάει  και απομυζά τα δένδρα. Τα φύλλα του έχουν σχήμα καρδιάς, μονά, τριπλά ή πενταπλά. Τα άνθη του είναι κιτρινωπά και βγαίνουν πολλά μαζί σαν φούντες, σε ταξιανθία σκιάδιου με πέντε πέταλα, 5 σέπαλα και 5 στήμονες. Ανθίζει το φθινόπωρο. Οι καρποί είναι μαύροι, σφαιρικοί με 2 – 3 σπόρους και είναι δηλητηριώδεις, γιαυτό καλό είναι να μην τους φυτεύουμε σε κήπους, όπου παίζουν μικρά παιδιά.

Ο κισσός περιέχει πολλές χημικές ουσίες, όπως ρητίνες, σάκχαρα, εντερίνη, τανίνη, ορυκτά άλατα και οξέα. Στην ιατρική χρησιμοποιούνται κυρίως τα φύλλα του για την παρασκευή σιροπιών κατά του βήχα. Έχουν ιδιότητες αποχρεμπτικές και  μαζί με τον κορμό βοηθούν στη θεραπεία του κοκκίτη, είναι αντιθρομβωτικά, αντισυλληπτικά και εμμηναγωγά. Επίσης χρησιμοποιούνται εξωτερικά σαν αντιρρευματικά, αντινευραλγικά, για τον καθαρισμό του δέρματος, ακόμη και για τις μαγουλάδες.. Οι καρποί έχουν καθαρκτικές ιδιότητες, όμως όπως γράψαμε και παραπάνω είναι ισχυρά δηλητήρια και χρειάζονται προσοχή.

Επίσης ο κισσός καλλιεργείται σαν διακοσμητικό φυτό σε πάρκα, κήπους και γλάστρες. Ακόμη τα φύλλα του χρησιμοποιούνται για το ξαναζωντάνεμα των χρωμάτων στα λινά ρούχα.

Ο κισσός είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Οι πρόγονοί μας τον θεωρούσαν ιερό φυτό του Διονύσου. Με τα κλαδιά του στεφάνωναν του ποιητές και τους πότες, διότι τον θεωρούσαν σύμβολο της αθανασίας και φάρμακο για τους πονοκεφάλους και τη μέθη. Αναφέρεται επίσης σαν γιατρικό από τον Θεόφραστο και τον Διοσκουρίδη.    

Τέλος, όπως επισημαίνουμε πάντα, όλα τα βότανα μπορεί να έχουν θεραπευτικές ιδιότητες, όμως περικλείουν και κινδύνους, γιαυτό πριν τα χρησιμοποιήσουμε, πρέπει να ρωτάμε ειδικούς.