Βότανα του Βερμίου: 22. Τσουκνίδα

 Η τσουκνίδα είναι ίσως το πιο συνηθισμένο και συγχρόνως παρεξηγημένο αγριόχορτο που το συναντούμε όχι μόνο στο βουνό μας, αλλά κυριολεκτικά παντού γύρω μας, στα κτήματα, στους φράχτες, στις αυλές κ.λ.π. Μάλιστα πολλές φορές αποτελεί ενοχλητικό ζιζάνιο για τις καλλιέργειες. Φυτρώνει σ’ ολόκληρη την Ελλάδα μέχρι 2000 μ. υψόμετρο. Επίσης τη συναντούμε σε ολόκληρο το Β. Ημισφαίριο, από την Ευρώπη μέχρι την Αμερική.

Η τσουκνίδα φέρει το επιστημονικό όνομα Ούρτικα ή δίοικος (Urtica dioica) και ανήκει στην οικογένεια Ουρτικίδες ή Κνιδοείδες (Urticaceae) και τη συναντούμε  παγκόσμια σε 40 είδη. Στην Ελλάδα έχουμε 4 είδη, την δίοικη, την σφαιριδιοφόρο, την αμφίβολη και την καυστική. Είναι φυτό πολυετές με ύψος που μπορεί να φτάσει κοντά στα δύο μέτρα. Οι τρυφεροί βλαστοί και τα φύλλα της έχουν τριχούλες (xνούδι), που προκαλούν φαγούρα (κνησμό), ίσως γιαυτό ονομάζεται και Κνίδη. Οι τριχούλες αυτές στην άκρη τους μοιάζουν με σύριγγα, με την οποία τρυπούν το δέρμα μας και ελευθερώνουν μια καυστική ουσία, που περιέχει  ισταμίνη, μυρμηκικό οξύ και ακετυλοχολίνη, και η οποία προκαλεί τον κνησμό. Τα φύλλα της είναι σκουροπράσινα σε σχήμα καρδιάς με δοντάκια στην περιφέρεια, βγαίνουν κατευθείαν από το βλαστό αντικριστά, Τα άνθη της είναι μικρά, πρασινοκίτρινα, βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων σαν στάχυα. Είναι θηλυκά και αρσενικά (φυτό δίοικο) χωρισμένα σε 4 μέρη, που μοιάζουν με πέταλα  και 4 στήμονες (τα αρσενικά). Ανθίζει το καλοκαίρι. Οι καρποί της έχουν ιδιαίτερο σχήμα (αχαίνιο) και περικλείουν τον σπόρο.

Η τσουκνίδα είναι βρώσιμη και χρησιμοποιείται για σαλάτες, σούπες, φαγητά και πίτες, όπως το σπανάκι. Επίσης έχει πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, χάρη στις πολλές χημικές ουσίες που περιέχει, όπως βιταμίνες Α και C, ισταμίνη, καροτίνη, φορμικό οξύ, χλωροφύλλη, μέταλλα κ.λ.π.. Τα φύλλα της χρησιμοποιούνται σαν ρόφημα και έχουν διουρητικές ιδιότητες, είναι αιμοστατικά και στυπτικά, επίσης χρησιμοποιούνται για την αναιμία (χάρη στο σίδηρο που περιέχουν), τα εκζέματα και τα δερματικά εξανθήματα, την αρθρίτιδα και την ποδάγρα.. Ξηρά φύλλα σε μορφή σκόνης χρησιμοποιούνται για τις αιμορραγίες της μύτης, τις αιμορροΐδες κ.λ.π.. Οι ρίζες  χρησιμοποιούνται για τα προβλήματα του προστάτη, κατά της πιτυρίδας και της τριχόπτωσης. Οι σπόροι της τσουκνίδας χρησιμοποιούνται σαν μαλακτικό, αντιβηχικό, καθαρκτικό,  αντιεμετικό και ανθελμινθικό φάρμακο. Ο χυμός της βοηθάει στην αντιμετώπιση της διάρροιας και των εσωτερικών αιμορραγιών. Οι κτηνοτρόφοι τη χρησιμοποιούν για τη θεραπεία του έλκος και της γάγγραινας  των ζώων τους. Τέλος η τσουκνίδα, γνωστή από την αρχαιότητα, βοηθάει στη μείωση του σακχάρου και τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Παλαιότερα οι μίσχοι της τσουκνίδας χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή σκληρών υφασμάτων και διχτυών αλιείας.