Ο επικίνδυνος υδράργυρος

Αφορμή για το σημερινό μας σημείωμα στάθηκε μια κουβέντα που είχαμε πριν λίγες μέρες με παλιό φίλο και ήδη συνταξιούχο συνάδελφο, σχετική με τον υδράργυρο και άλλες χημικές ουσίες, για τις οποίες πολλοί είχαν πλήρη άγνοια της επικινδυνότητας τους. Μάλιστα κάποιοι έπαιζαν με το υγρό μέταλλο μη γνωρίζοντας τι ολέθριες συνέπειες μπορούσε να έχει στην υγεία τους. Πολλές από τις ουσίες αυτές δυστυχώς τις διέθεταν και εργαστήρια του Δημοτικού σχολείου, όπου είχαμε αρκετά ατυχήματα με θύματα δασκάλους και μαθητές.

Ο υδράργυρος λοιπόν είναι ένα χημικό στοιχείο με πολλές σπουδαίες ιδιότητες, γιαυτό και χρησιμοποιείται πολλαπλά. Είναι ένα υγρό βαρύ μέταλλο, άριστος διαλύτης μετάλλων, το οποίο εύκολα εξατμίζεται . Χρησιμοποιείται στην χημική βιομηχανία, στην πολεμική βιομηχανία, στη βιομηχανία χρωμάτων, στη φαρμακευτική, στην ιατρική, στην κατασκευή θερμομέτρων, στην παρασκευή κραμάτων, τα οποία μάλιστα έχουν το όνομα αμαλγάματα και μας είναι γνωστά από τα σφραγίσματα των δοντιών μας. Όμως παράλληλα με τις σπουδαίες χημικές ιδιότητές του, ο υδράργυρος είναι πολύ επικίνδυνος για τους ζωικούς οργανισμούς και τον άνθρωπο. Η αναπνοή ατμών υδραργύρου μπορεί να προκαλέσει αιμορραγίες στο δέρμα και το πεπτικό σύστημα και νευρικές διαταραχές. Συνήθως τα βιομηχανικά λύματα που περιέχουν υδράργυρο καταλήγουν στις θάλασσες και το μέταλλο συγκεντρώνεται μέσω της τροφικής αλυσίδας στους ιστούς των ψαριών σε μεγάλες ποσότητες. Για να θεωρηθούν τα ψάρια βρώσιμα πρέπει να περιέχουν υδράργυρο σε ποσότητα μικρότερη των 0,5 mg/Kg. Ο υδράργυρος έχει συνδέσει το όνομά του με την Ιαπωνική πόλη Μιναμάτα, όπου τον Απρίλιο του 1956 συνέβη ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα οικολογικά ατυχήματα. Εκεί λοιπόν λειτουργούσε ένα εργοστάσιο, το οποίο έριχνε τα λύματά του, που περιείχαν υδράργυρο, χωρίς καμία επεξεργασία στη θάλασσα. Το μέταλλο πέρασε μέσω της τροφικής αλυσίδας σ’ όλους τους θαλάσσιους μικροοργανισμούς και κατέληξε στη μεγαλύτερη συγκέντρωση στα ψάρια. Έτσι όσοι κάτοικοι της περιοχής έφαγαν θαλασσινά, εμφάνισαν έντονα προβλήματα υγείας, μάλιστα για αρκετά χρόνια μετά τη ρύπανση της θάλασσας. Τον Απρίλιο του 1956 εμφανίστηκε η πρώτη δηλητηρίαση και το Φεβρουάριο του 1971 οι άρρωστοι έφθασαν τους 121. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς πέθαναν μετά από σοβαρά προβλήματα που εμφάνισαν στο πεπτικό και το νευρικό τους σύστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μολύνθηκαν ακόμη και τα έμβρυα που κυοφορούσαν οι γυναίκες. Τελευταία μεγάλο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι φώκιες και άλλα ζώα της Αρκτικής. Με τη βοήθεια των ανέμων μεγάλες ποσότητες αερίου υδραργύρου από τις βιομηχανίες του Βόρειου ημισφαιρίου καταλήγουν στις πολικές περιοχές και εισπνέονται από τα ζώα, τα οποία αντιμετωπίζουν ακόμη και κίνδυνο εξαφάνισης. Επίσης παράλληλα με τα ζώα προβλήματα υγείας εμφανίζουν οι κάτοικοι των περιοχών αυτών (Εσκιμώοι), οι οποίοι τρέφονταν με νωπό κρέας. Η τοξικότητα του υδραργύρου ανάγκασε τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών να πάρουν ορισμένα μέτρα προφύλαξης του πληθυσμού. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι και η κατάργηση των υδραργυρικών θερμομέτρων, που χρησιμοποιούμε στα σπίτια μας και η αντικατάστασή τους από θερμόμετρα ηλεκτρικά ή που περιέχουν άλλα ακίνδυνα υγρά. Καλύτερα να μην είναι τόσο ευαίσθητα στις μετρήσεις, παρά να μας δημιουργήσουν προβλήματα μετά από κάποιο ατύχημα (σπάσιμο κ.λ.π.) Εάν διαθέτουμε ακόμη τέτοια παλιά θερμόμετρα στα σπίτια μας, θα πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα και προπάντων να τα κρατάμε μακριά από τα παιδιά. Οι μπιλίτσες λοιπόν του υδραργύρου, που έχουν την τάση να ενώνονται μεταξύ τους είναι ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι. Και οι βιομηχανίες που ακόμη χρησιμοποιούν το πολύτιμο μέταλλο καλό είναι να το αντικαταστήσουν με κάποιο πιο ακίνδυνο και να προσέχουν ιδιαίτερα στην αποβολή των λυμάτων τους. Τέλος η πολιτεία έχει χρέος να ενημερώνει τους πολίτες για τους κινδύνους που διατρέχουν από πολλές χημικές ουσίες και παράλληλα να είναι αυστηρή με όσους ρυπαίνουν το φυσικό μας περιβάλλον.