Βότανα του Βερμίου: 29. Σαπωνάρια

Είναι τόσα πολλά τα είδη φυτών, που έχουμε στη χώρα μας και φυσικά στο βουνό μας, που πολλές φορές προσπερνάμε πανέμορφα αγριολούλουδα με πολύτιμες ιδιότητες και δεν τα δίνουμε σημασία. Αυτό συμβαίνει λοιπόν και με τη διακριτική Σαπωνάρια. Θα τη συναντήσουμε αυτή την εποχή, καθώς και ολόκληρο το καλοκαίρι με τα όμορφα μπουκετάκια της στους πρόποδες του βουνού μας, καθώς

και στις παρυφές των δρόμων, στις αυλές και στα κτήματα. Μάλιστα επειδή πολλοί φίλοι αναγνώστες δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα βότανα που περιγράφουμε, μέσα από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που δημοσιεύονται, συνήθως δίνουμε και ακριβή τοποθεσία. Έτσι λοιπόν πολλές Σαπωνάριες μπορούμε να δούμε στο δρόμο του Σπηλαίου και ειδικά γύρω από το παλιό γερμένο εκκλησάκι

Η Σαπωνάρια λοιπόν είναι ένα βότανο που ανήκει στην οικογένεια Καρυοφυλλίδες (Caryophyllaceae), φέρει  το επιστημονικό όνομα Saponaria, υπάρχει σε περίπου 20 είδη  και το πιο διαδεδομένο και ενδιαφέρον στη χώρα μας είναι το είδος Σαπωνάρια η φαρμακευτική (Saponaria officinalis). Είναι γνωστή και με τα ονόματα Σαπουνόχορτο, Σαπνιά, Χαλβαδόριζα και Τσουένι. Είναι ποώδες φυτό μονοετές ή πολυετές με πολύπλοκη  μακριά ρίζα και βλαστούς που φθάνουν σε ύψος τα 50 εκατοστά. Τα φύλλα του βγαίνουν αντίθετα, είναι μυτερά, λογχοειδή με 5 παράλληλα νεύρα. Τα άνθη του σχηματίζουν μπουκετάκια (διχάδια), με χρώμα ασπρορόδινο, έχουν πέντε πέταλα ενωμένα στη βάση τους και βγαίνουν μέσα από σωληνοειδή κάλυκα. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι το Σεπτέμβριο. Φυτρώνει στη Νότια Ευρώπη και στην Ασία.

Η Σαπωνάρια είναι γνωστή από την αρχαιότητα χάρη στις πολλές φαρμακευτικές και απορρυπαντικές ιδιότητες. Όπως μαρτυρεί και το όνομά της διαθέτει πολλές σαπωνίνες και άλλες πολύτιμες χημικές ουσίες. Έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται σαν τονωτικό, ορεκτικό, καθαρκτικό, διουρητικό, αποχρεμπτικό, υπακτικό, αντιπυρετικό και αντιρρευματικό, για παθήσεις του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος (π.χ. χολολιθίαση). Επίσης χρησιμοποιείται εξωτερικά για τη θεραπεία πολλών δερματοπαθειών, όπως ακμή, τριχόπτωση, λειχήνες, εκζέματα, ψωρίαση, αφροδισιακά νοσήματα κ.λ.π.

Όταν ήμασταν μικροί τρίβαμε άνθη και φύλλα από το Σαπουνόχορτο στα βρεγμένα χέρια μας και σχηματίζονταν αφρός, όπως του σαπουνιού. Πράγματι λοιπόν η Σαπωνάρια έχει και απορρυπαντικές ιδιότητες. Κατά την αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν για το πλύσιμο μάλλινων ρούχων. Σε ορισμένη αναλογία ξηρού ριζώματος, και φρέσκων λουλουδιών και βλαστών διαλυμένων σε νερό, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το πλύσιμο χαλιών, κουρτινών, ταπετσαριών και άλλων σκληρών και ευαίσθητων  υφασμάτων.  Επίσης παλαιότερα χρησιμοποιούνταν διάλυμα φτιαγμένο από ρίζες της Σαπωνάριας για την παρασκευή του χαλβά, γιαυτό και είναι γνωστή και με το όνομα Χαλβαδόριζα.