Βότανα του Βερμίου: 27. Τσάι του βουνού

Την εποχή αυτή, πολλοί φίλοι φυσιολάτρες και βοτανολάτρες παίρνουν τα βουνά για να μαζέψουν το τσάι για το χειμώνα τους. Ασφαλώς αναφερόμαστε στο «τσάι του βουνού», που το συναντούμε άφθονο στο Βέρμιο, πίσω από το χιονοδρομικό κέντρο μας και προς τη Γραμμένη. Μάλιστα υπάρχει σε τρία είδη, το πιο γνωστό  κίτρινο, το πιο σπάνιο άσπρο και μερικοί το βρίσκουν και σε πράσινη

«παραλλαγή».

Το τσάι του βουνού λοιπόν φέρει το επιστημονικό όνομα Σιδερίτης (Sideritis) και ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Labiatae). Φυτρώνει σε περισσότερα από 100 είδη στις χώρες της Μεσογείου. Το πιο γνωστό είδος είναι ο Σιδερίτης ο Συριακός (Sideritis syriaca). Στη χώρα μας φυτρώνει σε 17 είδη. Εκτός από το γνωστό τσάι του βουνού, φέρει και άλλα τοπικά ονόματα, όπως μαλοτήρας  ή καλοκοιμηθιά (Sideritis cretica) (Κρήτης), τσάι Ευβοίας, Ταϋγέτου, Ολύμπου, Παρνασσού, Βλάχικο κ.λ.π.

Είναι ένα πολυετές, ποώδες φυτό που φθάνει τα 40 εκατοστά στο ύψος. Έχει βλαστούς και κλωναράκια λεπτά και χνουδωτά. Επίσης τα λεπτά και λογχοειδή φύλλα του είναι σαρκώδη και χνουδωτά. Το χνούδι αυτό είναι χαρακτηριστικό των ξηρόφιλων φυτών, διότι και ο σιδερίτης φυτρώνει σε πετρώδη ξηρά εδάφη και μάλιστα σε υψόμετρο πάνω από τα 1000 μέτρα. Τα άνθη του έχουν χρώμα κιτρινωπό, άσπρο και σε ορισμένα είδη ρόδινο ή μενεξεδί. Το συλλέγουμε συνήθως τον Ιούλιο.

Ο σιδερίτης λοιπόν είναι το πιο γνωστό και αγαπητό ρόφημα στη χώρα μας, ακόμη από την αρχαιότητα. Περιέχει πολύτιμες χημικές ουσίες, όπως φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, τερπενικά οξέα, διτερπένια, καρβακρόλη, κουρκουμίνη, σίδηρο, καρυοφυλλίνη κ.λ.π.  Χρησιμοποιούμε όλα τα μέρη του εκτός από τη ρίζα για να παρασκευάσουμε ένα αφέψημα με ιδιότητες τονωτικές, αποχρεμπτικές, αντιυπερτασικές, αντιθρομβωτικές, αντιοξειδωτικές, αντιαναιμικές, σπασμολυτικές., εφιδρωτικές και  διουρητικές. Επίσης βοηθάει στην πέψη, στα κρυολογήματα, στο βήχα και γενικά στην αντιμετώπιση προβλημάτων του αναπνευστικού, σταματά τη  διάρροια, διαλύει τις πέτρες των νεφρών. Οι αρχαίοι το χρησιμοποιούσαν σαν επουλωτικό για τις πληγές των πολεμιστών από τα βέλη.   Επίσης αποτελεί ένα πολύ καλό μελισσοτροφικό φυτό.

Σήμερα το τσάι του βουνού αποτελεί και μια πολύ προσοδοφόρα καλλιέργεια, διότι μπορεί να καλλιεργηθεί σε άγονα εδάφη και πωλείται όχι μόνο σαν ρόφημα ή φάρμακο, χρησιμοποιείται επίσης στη βιομηχανία τροφίμων, ποτών και καλλυντικών.

Στη Νάουσα το τσάι του βουνού είναι απαραίτητο σε κάθε σπίτι και όπως γράφει ο κυρ Νίκος ο Σπάρτσης στο βιβλίο του «Τα παραδοσιακά μας φαγητά στη Νάουσα»: « με τα τσάια αυτά τρώγαμε πρωινό παπάρα με ψωμί τριμμένο στο πιάτο μας τις σαρακοστές, Τετάρτες και Παρασκευές νηστείες».

Όπως συμβαίνει και με άλλα βότανα, έτσι και με το «τσάι του βουνού» πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα τη συλλογή. Να κόβουμε με ψαλίδι μόνο τα κλωνάρια του και  να μην το ξεριζώνουμε, διότι από τις ρίζες μπορεί να φυτρώσει και την επόμενη χρονιά. Αλλιώς κινδυνεύει με εξαφάνιση.