Βότανα του Βερμίου: 46. Φτέρη

Η φτέρη είναι ένα φυτό, που το συναντούμε σχεδόν σε ολόκληρο το βουνό μας, από το δάσος του Αγίου Νικολάου μέχρι τις κορυφές του Βερμίου. Μπορεί αυτή την εποχή  να είναι ξεραμένη, όμως

τώρα είναι η καλύτερη εποχή που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το ρίζωμά της σαν γιατρικό.

Η φτέρη λοιπόν είναι ένα ξεχωριστό φυτό, γνωστό με το επιστημονικό όνομα Πτερίδιον το αέτειο (Pteridium aquilinum) και ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Πoλυποδίδων (Polypodiaceae). Στην ίδια οικογένεια ανήκουν και άλλα είδη φτέρης, όπως το Νεφρόριο η αρρενοπτέρις (Polistichum felix – mas), το Νεφρόδιο (Nephrodium filix – mas) και πολλά άλλα. Οι φτέρες είναι γνωστές με τα λαϊκά ονόματα φτέρα, φτερίτσα, φτεριά, βλάχλα, φτερίτσι κ.λ.π. Οι πρόγονοι της φτέρης εμφανίστηκαν πριν περίπου 300 εκατομμύρια χρόνια, στην γεωλογική εποχή του Λιθανθρακοφόρου και συμμετείχαν στην δημιουργία των γαιανθράκων. Μάλιστα πολύ συχνά βρίσκουμε και απολιθώματά τους.  

Η φτέρη είναι ένα ξεχωριστό, πρωτόγονο φυτό, διότι δεν βγάζει άνθη, ούτε παράγει καρπούς και σπέρματα. Πολλαπλασιάζεται από κάποια ειδικά κύτταρα (σπόρια) που θα τα συναντήσουμε στο κάτω μέρος των φύλλων σε ειδικά αγγεία (σποριάγγεια). Αυτά τα σπόρια, όταν ωριμάσουν πέφτουν στο έδαφος και αφού βρουν ιδανικές συνθήκες (υγρασία κ.λ.π.) βοηθούν στη δημιουργία νέων φυτών.    Η φτέρη έχει μεγάλο ρίζωμα, που προχωράει μέσα στο έδαφος οριζόντια και μπορεί να φέρει μακρουλούς κονδύλους. Το ύψος της μπορεί να φθάσει το ένα μέτρο. Τα φύλλα της είναι μεγάλα (φθάνουν σε μήκος και το 1 μέτρο), τριγωνικά ή ωοειδή, σύνθετα, αποτελούνται από μικρότερα φυλλαράκια (πτερίδια) και φέρουν στο κάτω μέρος τους χνούδι. Ευδοκιμεί σε σκιερά και υγρά εδάφη, συνήθως κάτω από καστανιές, βελανιδιές και άλλα πλατύφυλλα δένδρα.

 Η φτέρη χρησιμοποιείται σαν φαρμακευτικό βότανο, διότι περιέχει πολύτιμες ουσίες, όπως γαλλικό οξύ, τανίνη, κάλιο, άμυλο, φιλικίνη, σάκχαρα κ.λ.π. Συνήθως χρησιμοποιείται το ρίζωμά της, το οποίο αλέθεται και σε μορφή σκόνης αναμειγνύεται με οινόπνευμα και μ’ αυτό το διάλυμα γίνονται εντριβές ή ποδόλουτρα, που βοηθούν στην αντιμετώπιση της αρθρίτιδας, των κραμπών, των ρευματισμών κ.λ.π.. Επίσης το ρίζωμα έχει και ανθελμινθικές ιδιότητες και με τις οδηγίες γιατρού μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν καθαρκτικό ή για την εξαφάνιση της ταινίας. Τα φύλλα χρησιμοποιούνται επίσης κατά της αρθρίτιδας.

Παλαιότερα με τα φύλλα της φτέρης γέμιζαν μαξιλάρια και στρώματα. Επίσης χρησιμοποιούνται για να καλύπτουν στέγες από καλύβες ή αυτοσχέδιες ομπρέλες και κιόσκια. Ακόμη πολλές φορές βοηθούν στη συσκευασία των φρούτων. Ορισμένα είδη φτέρης καλλιεργούνται σαν διακοσμητικά φυτά σε γλάστρες και κήπους.