Ο επικίνδυνος υδράργυρος

Αφορμή για το σημερινό μας σημείωμα στάθηκε μια κουβέντα που είχαμε πριν λίγες μέρες με παλιό φίλο και ήδη συνταξιούχο συνάδελφο, σχετική με τον υδράργυρο και άλλες χημικές ουσίες, για τις οποίες πολλοί είχαν πλήρη άγνοια της επικινδυνότητας τους. Μάλιστα κάποιοι έπαιζαν με το υγρό μέταλλο μη γνωρίζοντας τι ολέθριες συνέπειες μπορούσε να έχει στην υγεία τους. Πολλές από τις ουσίες αυτές δυστυχώς τις διέθεταν και εργαστήρια του Δημοτικού σχολείου, όπου είχαμε αρκετά ατυχήματα με θύματα δασκάλους και μαθητές.

Ο υδράργυρος λοιπόν είναι ένα χημικό στοιχείο με πολλές σπουδαίες ιδιότητες, γιαυτό και χρησιμοποιείται πολλαπλά. Είναι ένα υγρό βαρύ μέταλλο, άριστος διαλύτης μετάλλων, το οποίο εύκολα εξατμίζεται . Χρησιμοποιείται στην χημική βιομηχανία, στην πολεμική βιομηχανία, στη βιομηχανία χρωμάτων, στη φαρμακευτική, στην ιατρική, στην κατασκευή θερμομέτρων, στην παρασκευή κραμάτων, τα οποία μάλιστα έχουν το όνομα αμαλγάματα και μας είναι γνωστά από τα σφραγίσματα των δοντιών μας. Όμως παράλληλα με τις σπουδαίες χημικές ιδιότητές του, ο υδράργυρος είναι πολύ επικίνδυνος για τους ζωικούς οργανισμούς και τον άνθρωπο. Η αναπνοή ατμών υδραργύρου μπορεί να προκαλέσει αιμορραγίες στο δέρμα και το πεπτικό σύστημα και νευρικές διαταραχές. Συνήθως τα βιομηχανικά λύματα που περιέχουν υδράργυρο καταλήγουν στις θάλασσες και το μέταλλο συγκεντρώνεται μέσω της τροφικής αλυσίδας στους ιστούς των ψαριών σε μεγάλες ποσότητες. Για να θεωρηθούν τα ψάρια βρώσιμα πρέπει να περιέχουν υδράργυρο σε ποσότητα μικρότερη των 0,5 mg/Kg. Ο υδράργυρος έχει συνδέσει το όνομά του με την Ιαπωνική πόλη Μιναμάτα, όπου τον Απρίλιο του 1956 συνέβη ένα από τα πρώτα και μεγαλύτερα οικολογικά ατυχήματα. Εκεί λοιπόν λειτουργούσε ένα εργοστάσιο, το οποίο έριχνε τα λύματά του, που περιείχαν υδράργυρο, χωρίς καμία επεξεργασία στη θάλασσα. Το μέταλλο πέρασε μέσω της τροφικής αλυσίδας σ’ όλους τους θαλάσσιους μικροοργανισμούς και κατέληξε στη μεγαλύτερη συγκέντρωση στα ψάρια. Έτσι όσοι κάτοικοι της περιοχής έφαγαν θαλασσινά, εμφάνισαν έντονα προβλήματα υγείας, μάλιστα για αρκετά χρόνια μετά τη ρύπανση της θάλασσας. Τον Απρίλιο του 1956 εμφανίστηκε η πρώτη δηλητηρίαση και το Φεβρουάριο του 1971 οι άρρωστοι έφθασαν τους 121. Σχεδόν οι μισοί από αυτούς πέθαναν μετά από σοβαρά προβλήματα που εμφάνισαν στο πεπτικό και το νευρικό τους σύστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μολύνθηκαν ακόμη και τα έμβρυα που κυοφορούσαν οι γυναίκες. Τελευταία μεγάλο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι φώκιες και άλλα ζώα της Αρκτικής. Με τη βοήθεια των ανέμων μεγάλες ποσότητες αερίου υδραργύρου από τις βιομηχανίες του Βόρειου ημισφαιρίου καταλήγουν στις πολικές περιοχές και εισπνέονται από τα ζώα, τα οποία αντιμετωπίζουν ακόμη και κίνδυνο εξαφάνισης. Επίσης παράλληλα με τα ζώα προβλήματα υγείας εμφανίζουν οι κάτοικοι των περιοχών αυτών (Εσκιμώοι), οι οποίοι τρέφονταν με νωπό κρέας. Η τοξικότητα του υδραργύρου ανάγκασε τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών να πάρουν ορισμένα μέτρα προφύλαξης του πληθυσμού. Ανάμεσα σ’ αυτά είναι και η κατάργηση των υδραργυρικών θερμομέτρων, που χρησιμοποιούμε στα σπίτια μας και η αντικατάστασή τους από θερμόμετρα ηλεκτρικά ή που περιέχουν άλλα ακίνδυνα υγρά. Καλύτερα να μην είναι τόσο ευαίσθητα στις μετρήσεις, παρά να μας δημιουργήσουν προβλήματα μετά από κάποιο ατύχημα (σπάσιμο κ.λ.π.) Εάν διαθέτουμε ακόμη τέτοια παλιά θερμόμετρα στα σπίτια μας, θα πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα και προπάντων να τα κρατάμε μακριά από τα παιδιά. Οι μπιλίτσες λοιπόν του υδραργύρου, που έχουν την τάση να ενώνονται μεταξύ τους είναι ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι. Και οι βιομηχανίες που ακόμη χρησιμοποιούν το πολύτιμο μέταλλο καλό είναι να το αντικαταστήσουν με κάποιο πιο ακίνδυνο και να προσέχουν ιδιαίτερα στην αποβολή των λυμάτων τους. Τέλος η πολιτεία έχει χρέος να ενημερώνει τους πολίτες για τους κινδύνους που διατρέχουν από πολλές χημικές ουσίες και παράλληλα να είναι αυστηρή με όσους ρυπαίνουν το φυσικό μας περιβάλλον.

Τα θύματα της οικονομικής κρίσης

Η οικονομική κρίση που εδώ και δύο χρόνια μαστίζει τη χώρα μας δεν έχει μόνο συνέπειες στη τσέπη μας, αλλά δημιουργεί και σοβαρά κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Μπορεί να μην άγγιξε τα μεγάλα εισοδήματα, όμως η κοινωνική και περιβαλλοντική υποβάθμιση δεν ξεχωρίζει τις κοινωνικές και οικονομικές τάξεις και θα υποστούμε όλοι τις δραματικές συνέπειες.

Έτσι λοιπόν η οικονομική κρίση δημιουργεί φτώχεια, ανέχεια, ανεργία, εγκληματικότητα, μετανάστευση, οικογενειακά και πολλά ακόμη κοινωνικά προβλήματα. Όταν κάποιος δεν έχει δουλειά και εισόδημα, αναγκάζεται να εγκαταλείψει την οικογένειά του και να μεταναστεύσει σε χώρες με πιο ανθηρή οικονομία. Δυστυχώς η χώρα μας μετά την μεταπολεμική εικοσαετία του ’50 και του ’60 ζει σήμερα νέα μεγάλα μεταναστευτικά κύματα, στα οποία το μεγαλύτερο ποσοστό ανήκει στη νεολαία μας. Μια νεολαία με πολλά μορφωτικά και ηθικά προσόντα. Η χώρα μας στερείται πλέον το πιο δυναμικό και ελπιδοφόρο κομμάτι της. Από την άλλη μεριά καθημερινά δεχόμαστε μετανάστες, κακόμοιρους ανθρώπους, θύματα των πολεμικών και κοινωνικών συγκρούσεων των χωρών της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Έρχονται στην Ελλάδα για να βρουν μια καλύτερη ζωή, όμως τελικά τους περιμένουν άλλες πιο δύσκολες καταστάσεις, που τους μετατρέπουν σε εύκολα θύματα οικονομικής και κάθε είδους εκμετάλλευσης, ακόμη και σε θύτες εγκληματικών ενεργειών. Η οικονομία και η ανάπτυξη είναι παράγοντες στενά συνδεδεμένοι με την προστασία του φυσικού μας περιβάλλοντος. Μια ανεπτυγμένη χώρα με υψηλό βιοτικό επίπεδο μπορεί να διαθέτει βιομηχανίες, οι οποίες παράγουν περιβαλλοντικούς ρύπους, όμως παράλληλα διαθέτει και πόρους για την προστασία του περιβάλλοντος. Ενώ μια φτωχή χώρα δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη και στις θέσεις εργασίας και θεωρεί πολυτέλεια την προστασία των οικοσυστημάτων. Ακόμη σε μια φτωχή χώρα αυξάνεται η χρήση ρυπογόνων καυσίμων. Έτσι π.χ. βλέπουμε τελευταία και στην Ελλάδα, λόγω της μεγάλης αύξησης της τιμής του πετρελαίου, να χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη καυσόξυλα. Όμως η ανεξέλεγκτη καύση του ξύλου σε τζάκια και θερμάστρες χωρίς κανένα φίλτρο ή άλλου είδους προστατευτικό μηχανισμό προκαλεί τεράστια ρύπανση στην ατμόσφαιρα και συγχρόνως μας στερεί από τα πολύτιμα δάση. Φέτος μάλιστα ξεπεράστηκε κάθε όριο. Εκτός από τις πολλές εισαγωγές ξύλων κάθε μέρα είχαμε πολλά κρούσματα λαθροϋλοτομίας. Μπορεί η πώληση των καυσόξυλων με το κυβικό μέτρο να διορθώνει αρκετές αδικίες στο κόστος αγοράς, όμως δεν λύνει το περιβαλλοντικό πρόβλημα. Η κατάσταση αυτή βοήθησε πολλούς να θησαυρίσουν σε βάρος του καταναλωτή και του φυσικού μας περιβάλλοντος. Έτσι λοιπόν για μια ακόμη φορά επιβεβαιώνεται η διαπίστωση ότι σε κάθε κρίση πάντα την πληρώνουν οι αδύναμοι, αυτοί που δεν φταίνε και μαζί ο αέρας που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε και το χώμα που πατάμε…

Προσοχή στους αγρότες μας

Mετά το «καυτό καλοκαίρι», φαίνεται ότι ο καιρός σιγά – σιγά αλλάζει. Ήδη οι βροχές έκαναν την εμφάνισή τους και μάλιστα με άσχημες διαθέσεις. Πολλοί αγρότες μας εύλογα σχολιάζουν: «Τότε που θέλαμε κάποιες βροχές για το πότισμα των χωραφιών μας, δεν τις είχαμε. Έρχονται τώρα για να κάνουν κακό στις καλλιέργειες, κυρίως στον τρύγο». Οι καιρικές συνθήκες ασφαλώς επηρεάζουν τις αγροτικές ασχολίες, τη γεωργία και την κτηνοτροφία, εφόσον η υγρασία, το φως και η θερμοκρασία αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες ανάπτυξης των φυτών και των ζώων. Τα τελευταία χρόνια η κλιματική μεταβολή δημιούργησε πολλά και σοβαρά προβλήματα στους αγρότες όλου του κόσμου. Πολλές καλλιέργειες καταστρέφονται από την ξηρασία, από τις χαλαζοπτώσεις, από τις πλημμύρες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα οποία εμφανίζονται όλο και πιο συχνά. Μάλιστα, όπως γράφαμε και στο προηγούμενο σημείωμά μας, πολλά κράτη μαστίζονται από την πείνα, τη δίψα και τις ασθένειες, οι οποίες οδηγούν σε εξαφάνιση ή σε μαζική μετανάστευση πληθυσμών.

Στη χώρα μας οι αγρότες σήμερα πρέπει να θεωρούνται πραγματικοί ήρωες. Είναι οι παραγωγοί των βασικών γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, αυτών που χρειαζόμαστε για τη διατροφή μας, δηλαδή για την ίδια τη ζωή μας. Όμως δυστυχώς αυτή η πρωτογενής παραγωγή αντιμετωπίζει ποικίλα προβλήματα, που έχουν συνέπεια τη συνεχή μείωση και παρακμή της. Δεν είναι μόνο οι καιρικές συνθήκες (χαλάζι, ξηρασία, πλημμύρες κ.λ.π.), οι οποίες ανά πάσα στιγμή μπορούν να καταστρέψουν την περιουσία και το μόχθο πολλών χρόνων. Οι καλλιέργειες κάθε χρόνο ταλαιπωρούνται από ασθένειες, οι οποίες οφείλονται σε διάφορα έντομα, μύκητες και άλλα παράσιτα. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί ισχυρά και ακριβά φάρμακα, τα οποία με τη σειρά τους αυξάνουν τα έξοδα και προκαλούν προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον και στους καταναλωτές. Σήμερα στην Ελλάδα η Βιολογική γεωργία είναι στα σπάργανα και η Ολοκληρωμένη καλλιέργεια πολλές φορές δεν φέρνει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δυστυχώς η μακροχρόνια χρήση των παρασιτοκτόνων δημιούργησε νέες μεταλλαγμένες, περισσότερο ανθεκτικές μορφές μικροβίων, τα οποία πλέον είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Έτσι λοιπόν κάθε χρόνο όλο και περισσότερο ανεβαίνει το κόστος παραγωγής, ενώ μειώνονται οι τιμές πώλησης των προϊόντων με αποτέλεσμα οι αγρότες μας να βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση και να εγκαταλείπουν κτήματα και καλλιέργειες, τις οποίες δημιούργησαν με πολύ κόπο, ιδρώτα, μεράκι και χρήματα, να εγκαταλείπουν το πιο όμορφο επάγγελμα, που τους ενώνει με τη φύση και τη μητέρα γη. Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι κτηνοτρόφοι μας, διότι η ξηρασία στερεί την τροφή από τα ζώα τους. Φέτος μάλιστα η μεγάλη μείωση στην παραγωγή σιτηρών στέρησε τους κτηνοτρόφους από τα άχυρα και τις άλλες ζωοτροφές. Αυτό θα έχει αποτέλεσμα την αύξηση των τιμών των ζωοτροφών και του κόστους εκτροφής των ζώων. Παράλληλα οι νέες ασθένειες των ζώων, που εμφανίζονται σχεδόν κάθε χρόνο, κάνουν και τη ζωή των κτηνοτρόφων μας όλο και πιο επίπονη. Είναι τελικά δύσκολο στις σημερινές άσχημες περιβαλλοντικές και οικονομικές συνθήκες να επιβιώσουν τα επαγγέλματα της πρωτογενούς παραγωγής. Για το λόγο αυτό θα πρέπει οι αγρότες μας να στηριχτούν, ώστε να εφαρμοστούν νέες μέθοδοι καλλιέργειας της γης και εκτροφής ζώων, οι οποίες θα προσφέρουν μεγαλύτερο εισόδημα στον αγρότη με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και τον καταναλωτή.

Προσοχή στα πλατάνια μας

Το καλοκαίρι, που μας πέρασε, είχαμε τη χαρά να φιλοξενήσουμε στην πόλη μας ένα λαμπρό επιστήμονα, τον Παναγιώτη Τσόπελα, καθηγητή δασοπαθολογίας, από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών της Αθήνας. Ο κ. Π. Τσόπελας ήταν ο κεντρικός ομιλητής σε εκδήλωση, που οργανώθηκε από το Δήμο μας με θέμα σχετικό με τις ασθένειες του πλατάνου. Ο καθηγητής αναφέρθηκε κυρίως στη νέα εισαγόμενη ασθένεια, που είναι γνωστή με το όνομα

μεταχρωματικό έλκος και απειλεί με ξήρανση ολόκληρα δάση πλατάνων στη Νότια Ευρώπη. Με την παρουσίαση πολλών στοιχείων και την προβολή εικόνων από τα δάση της Πελοποννήσου καθώς και της Ηπείρου, όπου δυστυχώς η ασθένεια ήδη έχει κάνει την εμφάνισή της, ο Π. Τσόπελας προσπάθησε να μας ευαισθητοποιήσει κυρίως σχετικά με τα μέτρα πρόληψης, διότι όταν φθάσει η αρρώστια είναι πολύ δύσκολο πλέον να αντιμετωπιστεί, εφόσον μεταδίδεται μέσω των ριζών από ένα δένδρο σε άλλο. Όπως αναφέραμε λοιπόν σε παλαιότερο σημείωμά μας, η νέα ασθένεια των πλατάνων μεταδίδεται πολύ εύκολα με εργαλεία, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την κοπή άρρωστων δένδρων. Εφόσον τα κοπτικά αυτά εργαλεία δεν αποστειρωθούν με μεγάλη προσοχή, μπορούν να μεταδώσουν την ασθένεια και σε υγιή φυτά με τα οποία θα έρθουν σε επαφή. Ακόμη και σκαπτικά μηχανήματα, τα οποία έκαναν εργασίες σε μολυσμένα δάση, μπορούν να μεταφέρουν την αρρώστια με τα υπολείμματα από πριονίδια κ.λ.π. Ο καθηγητής απαντώντας σε ερωτήσεις των παρισταμένων, μας τόνισε ότι η ασθένεια μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και με μικρά πριονάκια, σουγιάδες κ.λ.π., που χρησιμοποιούνται για την κοπή των κισσών, οι οποίοι αναρριχώνται στα δένδρα. Τόνισε χαρακτηριστικά: καλύτερα να έχουμε δυο – τρία δένδρα ξηραμένα από τον κισσό, παρά ολόκληρο το δάσος. Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Βέρμιο, στο δημοτικό δάσος του Αγίου Νικολάου, το οποίο χρωστάει την ομορφιά του στα αιωνόβια πλατάνια. Φανταστείτε λοιπόν το δάσος αυτό να μολυνθεί από την αρρώστια και να ξεραθούν όλα αυτά τα δένδρα. Αυτό θα ήταν μια ανεπανόρθωτη καταστροφή για την πόλη μας. Στην παραμονή του στην πόλη μας ο καθηγητής περπάτησε στο δάσος του Αγίου Νικολάου, επισκέφθηκε το πάρκο της πόλης και πήρε μαζί του δείγματα από πολλά πλατάνια, που εμφάνιζαν κάποια προβλήματα. Πήρε δείγμα ακόμη και από τον εναπομείναντα κορμό του κομμένου πλατάνου της πλατείας. Τα δείγματα αυτά τα μελέτησε στο ινστιτούτο και πριν λίγες μέρες μας πληροφόρησε ότι τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά και όπως φαίνεται η ασθένεια δεν χτύπησε ακόμη την πόρτα μας. Όμως παράλληλα μας επεσήμανε την ανάγκη να μην κάνουμε καμία απολύτως παρέμβαση στα δένδρα. Μάλιστα μας έστειλε και φωτογραφίες από τα πλατανοδάση της Ηπείρου, όπου σύμφωνα με τον τοπικό δασάρχη, πολλά δένδρα κώλυσαν την ασθένεια από εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την κοπή του κισσού. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προσοχή τόσο στα πλατάνια, όσο και γενικά στις παρεμβάσεις στο φυσικό μας περιβάλλον. Πολλές φορές δεν αρκεί το ενδιαφέρον και η καλή πρόθεση, χρειάζεται και η απαραίτητη γνώση. Εάν δεν την έχουμε, θα πρέπει πριν κάνουμε οτιδήποτε, να συμβουλευόμαστε τους ειδικούς.

Τάφρος 66

Η Νάουσα και γενικά ο νομός μας φημίζονται για τις πολλές φυσικές ομορφιές τους. Το καταπράσινο Βέρμιο, οι πηγές της Αράπιτσας, τα χιονοδρομικά κέντρα και ο μοναδικός κάμπος μας, έχουν κάνει την περιοχή μας σημαντικό τουριστικό προορισμό τόσο για τους έλληνες όσο και για τους ξένους. Όμως έχουμε και τα άσχημά μας, τα οποία τακτικά μας ρεζιλεύουν. Ένα από αυτά τα άσχημα είναι η περίφημος τάφρος 66, η οποία εδώ και δύο δεκαετίες αποτελεί μια από τις πιο μολυσμένες και ρυπασμένες υδατικές περιοχές της χώρας μας.

Η τάφρος 66 κατασκευάστηκε με σκοπό τη συγκέντρωση των υδάτων ρεμάτων, ποταμών και χειμάρρων της περιοχής μας για την αποτροπή των πλημμυρών. Όμως δυστυχώς τα τελευταία χρόνια μετατράπηκε σε πραγματικό βούρκο, διότι δέχεται αποχετεύσεις και λύματα οικισμών και κυρίως βιομηχανιών, κτηνοτροφικών μονάδων, λατομείων κ.λ.π. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι κάθε χρόνο, την καλοκαιρινή περίοδο, να έχουμε μεγάλη ρύπανση του καναλιού, η οποία εκδηλώνεται με τον θάνατο πολλών ψαριών από ασφυξία. Η τάφρος 66 αποτελεί εστία μόλυνσης για τα χωριά του κάμπου, που μπορεί να έχει επιπτώσεις ακόμη και στην υγεία των κατοίκων τους. Μάλιστα η ρύπανση μεταφέρεται στα κτήματα, τα οποία ποτίζονται με τα νερά του καναλιού. Κατόπιν όλες αυτές οι βρωμιές οδηγούνται στον Αλιάκμονα και τελικά καταλήγουν στο Θερμαϊκό κόλπο. Εδώ και δυο δεκαετίες λοιπόν παρά τις διαμαρτυρίες των οικολογικών οργανώσεων και των κατοίκων των χωριών, παρά τις πολλές εξαγγελίες των αρμοδίων, το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει και να διογκώνεται. Πολλές κονσερβοποιίες της Ημαθίας και της Πέλλας εξακολουθούν να διοχετεύουν στο κανάλι χωρίς καμία επεξεργασία τα επικίνδυνα λύματά τους. Το ίδιο συμβαίνει και από τις κτηνοτροφικές μονάδες, τα λατομεία μαρμάρου και άλλες ρυπογόνες εγκαταστάσεις. Πολλές από τις βιομηχανίες αυτές δεν διαθέτουν, όπως είναι υποχρεωμένες, εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, αλλά και αυτές που διαθέτουν δεν τις λειτουργούν, διότι είναι μεγάλο το κόστος τους. Σε μερικές βιομηχανίες επιβλήθηκαν πρόστιμα, όμως δεν γνωρίζουμε τελικά τι απέδωσαν. Έτσι λοιπόν για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται ότι το οικονομικό κέρδος είναι πολύ πιο σπουδαίο από το καθαρό ποτάμι, από το περιβαλλοντικό όφελος, από την ίδια την υγεία μας. Σήμερα μάλιστα που η οικονομική ύφεση και η ανεργία ταλαιπωρούν τη χώρα μας, δυστυχώς τα οικολογικά προβλήματα περνούν σε δεύτερη μοίρα. Ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο, διότι τι να τα κάνουμε τα χρήματα και τη δουλειά, όταν ζούμε μέσα σε ένα βρώμικο περιβάλλον και κάθε λεπτό κινδυνεύουμε από σοβαρές ασθένειες; Ας ελπίσουμε ότι σύντομα να βρεθεί κάποια λύση ώστε να απαλλαγούμε από το μεγάλο οικολογικό πρόβλημα, που μας εκθέτει πανελλαδικά και δημιουργεί επικίνδυνες καταστάσεις στην περιοχή μας.