Βότανα του Βερμίου: 63. Ευώνυμος

Πολλές φορές γράψαμε για το πανέμορφο βουνό μας, το Βέρμιο. Ένα βουνό που διαθέτει μια τεράστια ποικιλία τοπίων και θαυμαστή βιοποικιλότητα. Στη στήλη μας περιγράψαμε μερικά μόνο από τα εκατοντάδες είδη φυτών που διαθέτει. Πολλά από αυτά ξεχωρίζουν στην ομορφιά τους και άλλα έχουν πολύτιμες φαρμακευτικές ιδιότητες. Σε κάθε επίσκεψη στο βουνό μας σίγουρα θα συναντήσουμε κάτι καινούργιο, σίγουρα θα περάσουμε όμορφα, μακριά από τη ρουτίνα της

καθημερινότητας.

Ο Ευώνυμος είναι ένας θάμνος, ο οποίος κάποιες εποχές μπορεί να περάσει απαρατήρητος. Όμως το φθινόπωρο, όταν αρχίζουν να ωριμάζουν οι καρποί του μετατρέπεται σε ένα υπέροχο μπουκέτο.

Πρόκειται για τον Ευώνυμο τον ευρωπαίο ( Euonymus europaeus), που ανήκει στην οικογένεια των Κηλαστρίδων (Celastraceae), εμφανίζεται με πολλά  αυτοφυή και καλλιεργούμενα είδη  και είναι γνωστός με τα ονόματα ζουγρανιά, ταφλάνι, ασπρόξυλο κ.λ.π. Είναι ένας φυλλοβόλος θάμνος που μπορεί να φθάσει τα 5 μέτρα ύψους και θα τον συναντήσουμε στις πλαγιές του βουνού και στις άκρες των χωραφιών. Τα φύλλα του μοιάζουν λίγο με της κρανιάς, είναι ωοειδή με μυτερές άκρες περισσότερα σκούρα στην επάνω επιφάνειά τους. Τα άνθη του έχουν 4 μέρη, χρώμα πρασινωπό και εμφανίζονται σε ταξιανθίες κορύμβου.

Οι καρποί του είναι κάψες και όταν ωριμάσουν το φθινόπωρο έχουν υπέροχο ρόδινο χρώμα και καλύπτουν ολόκληρα τα κλαδιά. Αποτελούνται από 4 λοβούς μεγέθους περίπου 1,5 εκατοστού. Όταν σκάζουν εμφανίζονται τα σπέρματα σαν μικρά πορτοκαλί αυγουλάκια.

Ο ευώνυμος φυτρώνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Ίσως να ήταν γνωστός και στην αρχαία Ελλάδα. Μερικοί πιστεύουν ότι το γνώριζε ο Θεόφραστος και το χρησιμοποιούσε με το όνομα «τετραγωνία». Το ξύλο του είναι πολύ σκληρό και ανθεκτικό και το κάρβουνό του χρησιμοποιείται στη ζωγραφική. Πολλά είδη Ευώνυμου χρησιμοποιούνται σαν καλλωπιστικά φυτά για τους φράκτες κήπων κ.λ.π.

Ο φλοιός, η ρίζα και οι καρποί του Ευώνυμου έχουν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες χάρη στις πολύτιμες χημικές ουσίες που περιέχουν (εστέρες, χρωστικές κ.λ.π.). Χρησιμοποιείται σαν εντομοκτόνο, για την θεραπεία της ελονοσίας, είναι τονωτικό και έχει ιδιότητες  καθαρκτικές, ανθελμινθικές, ηπατικές, εμετικές κ.λ.π. Χρησιμοποιείται επίσης για δερματικές παθήσεις, για παθήσεις της χολής και είναι διουρητικό. Η χρήση του απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, διότι κυρίως οι καρποί του είναι ισχυρά δηλητηριώδεις.

Γιαυτό το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να θαυμάσουμε την ομορφιά του και όχι να το δοκιμάσουμε…

Βότανα του Βερμίου: 62. Επιλόβιο

Όπως γράψαμε πολλές φορές, μέσα από το αφιέρωμά μας στα βότανα του Βερμίου, προσπαθούμε να κάνουμε μια απλή καταγραφή των σπουδαιότερων αγριολούλουδων, θάμνων, δέντρων και άλλων φυτών του βουνού μας για να δείξουμε τον μεγάλο φυσικό πλούτο του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η  μεγάλη βιοποικιλότητα χαρακτηρίζει ένα σταθερό και ισορροπημένο φυσικό οικοσύστημα. Όλα αυτά

τα εκατοντάδες είδη φυτών που συναντούμε στο Βέρμιο μας χαρίζουν όχι μόνο την απαράμιλλη ομορφιά των δασών μας, αλλά και υγεία, διότι διαθέτουν πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες. Όμως επαναλαμβάνουμε ότι δεν πρέπει να θεωρούμε τα βότανα ως πανάκεια, για κάθε αρρώστια. Ο γιατρός είναι εκείνος, ο ειδικός επιστήμονας, ο οποίος γνωρίζει ακριβώς από τι πάσχει ο καθένας και αυτός ο οποίος θα  μας συστήσει τη σωστή φαρμακευτική αγωγή. 

Πρέπει να προσέχουμε λοιπόν στις διάφορες φήμες και να μην δοκιμάζουμε κάποιο βότανο πριν ρωτήσουμε ειδικούς. Διότι μπορεί ένα βότανο να μας κάνει κάπου καλό, αλλά να αντενδείκνυται αλλού.

Ένα πανέμορφο βότανο του βουνού μας, το οποίο τελευταία θεωρείται θαυματουργό κυρίως για παθήσεις του ουροποιητικού είναι το επιλόβιο. Πρόκειται για το γνωστό στη βοτανική επιστήμη σαν Επιλόβιο το στενόφυλλο (Epilobium angustifolium) και ανήκει στην  οικογένεια Onagraceae. Το βρίσκουμε σε σχετικά μεγάλα υψόμετρα, όπως στην περιοχή Μπάρα του Σελίου. Είναι πολυετές φυτό με ύψος που μπορεί να φθάσει τα 2 μέτρα. Χαρακτηριστικό του είναι τα ροζ άνθη που αποτελούνται από 4 λεπτά πέταλα και βγαίνουν πολλά μαζί σαν στάχυ. Τα φύλλα του είναι λεπτά μακριά με κυματιστή περιφέρεια και μήκους περίπου 15 εκατοστά.

Το επιλόβιο είναι γνωστό από την αρχαιότητα, το χρησιμοποιούσαν για τις πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητές του ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης. Περιέχει φλαβονοειδή, γλυκοζίδια και άλλες φαρμακευτικές ουσίες. Σαν φαρμακευτικό βότανο χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα άνθη του σε μορφή εγχύματος (τα αφήνουμε 10 λεπτά μέσα σε βραστό  νερό). Έχει ιδιότητες αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις και θεωρείται πολύ καλό για την αντιμετώπιση της υπερπλασίας του προστάτη. Επίσης χρησιμοποιείται σαν αντιμικροβιακό, επουλωτικό, ηρεμιστικό και  κάνει καλό σε πολλά προβλήματα των νεφρών και του πεπτικού συστήματος. . 

Φθινοπωρινές ομορφιές, σκέψεις και ιδέες...

Τις μέρες αυτές η Αράπιτσα είναι στις δόξες της και ο Αγιανικόλας στις ομορφιές του. Οι πηγές κυριολεκτικά τρελάθηκαν, περισσότερο μοιάζουν με καταρράκτες, από παντού αναβλύζει νερό και το θέαμα που αντικρίζει ο επισκέπτης είναι καταπληκτικό έως  τρομακτικό. Η στάθμη της Αράπιτσας

έφθασε στα όριά της, το ποτάμι σχεδόν πλημμύρισε. Όλα αυτά αν συνδυαστούν με τα υπέροχα φθινοπωρινά χρώματα, τότε το δημοτικό μας δασάκι λίγο απέχει από τον παράδεισο.

Βλέποντας όλα αυτά τα υπέροχα φυσικά τοπία, αμέσως έρχονται στο νου μας πολλές ιδέες, απορίες και συλλογισμοί. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί αυτές οι τεράστιες ποσότητες νερού να πηγαίνουν χαμένες και να μην κατασκευάσουμε κατά μήκος του ποταμού διάφορα φράγματα, όπου θα αποθηκεύεται το νερό για να το χρησιμοποιούν οι αγρότες τους άνυδρους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε το έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη τα χωράφια μας; Πράγματι είναι εύλογη η απορία και δικαιολογημένη η αγωνία των αγροτών συμπολιτών μας. Ασφαλώς θα έπρεπε να γίνουν κάποια έργα για την εξοικονόμηση νερού. Όμως αυτά χρειάζονται μεγάλη προσοχή, διότι μπορούν να έχουν και ορισμένες παρενέργειες. Έτσι μπορούμε να φανταστούμε τι θα συνέβαινε το καλοκαίρι, αν συγκρατούνταν σε τεχνητές δεξαμενές ολόκληρη η ποσότητα των νερών του ποταμού; Στο υπόλοιπο ποτάμι που ρέει προς την περίφημη τάφρο 66, δεν θα υπήρχε σταγόνα νερού, με αποτέλεσμα να ξεραίνονται τα παραποτάμια δένδρα (πλατάνια κ.λ.π.), να εξαφανίζονται για πάντα τα ψάρια και στο ποτάμι να ρέουν μόνο λύματα, φυτοφάρμακα και άλλες βρωμιές, οι οποίες θα επιβάρυναν ακόμη περισσότερο το κανάλι.

Άλλο μεγάλο πρόβλημα που σχετίζεται με τη μεγάλη παροχή των πηγών μας είναι η θολότητα του πόσιμου νερού. Το είδος των πηγών της Αράπιτσας (καρστικές) δεν επιτρέπει τη φυσική διήθηση του νερού, διότι απλά δεν περνάει μέσα από τα φίλτρα άμμου χαλικιών κ.λ.π. Έτσι μετά από μεγάλες βροχοπτώσεις, το νερό αναβλύζει θολό και ο καινούργιος σταθμός διήθησης δεν επαρκεί για το καθάρισμά του. Το καλό είναι ότι στις πλαγιές του βουνού μας, πάνω από τις πηγές, δεν έχουμε σημαντικές καλλιέργειες, ούτε στάβλους και έτσι τουλάχιστον το νερό μας δεν μολύνεται από φυτοφάρμακα και επικίνδυνα μικρόβια. Και μια και αναφερόμαστε στα μικρόβια, δεν μπορούμε να παραλείψουμε τους διάφορους τρόπους χημικής απολύμανσης του πόσιμου νερού, όπως είναι η χλωρίωση: Η χλωρίωση του νερού βοηθάει στη θανάτωση πολλών επικίνδυνων μικροβίων, όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι οι μεγάλες ποσότητες χλωρίου μπορούν να έχουν πολύ βλαβερές επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό, γιαυτό καλό είναι κυρίως τις πρωινές ώρες να μην πίνουμε κατευθείαν το νερό από τη βρύση. Πρώτα να αφήνουμε τη βρύση να τρέξει για λίγο, ώστε να φύγει το νερό που βρίσκεται για ώρες μέσα στις σωληνώσεις και στη συνέχεια, δροσερό, να το κρατούμε στο ποτήρι για κάποια λεπτά, ώστε να εξατμηστεί το χλώριο και μετά να το πιούμε.

Το φθινόπωρο έχει τις ομορφιές του με τα υπέροχα χρώματα των φύλλων των δένδρων, όμως για τους δημοτικούς υπαλλήλους είναι και μπελάς, διότι αναγκάζονται να συγκεντρώνουν τα ατέλειωτα πεσμένα  φύλλα. Η απορία μας είναι γιατί να γίνεται τόσος κόπος; Εφόσον τα πεσμένα φύλλα στο δάσος θα αποσυντεθούν μέσα στο χειμώνα και μάλιστα μπορούν να γίνουν χούμο, λίπασμα για τα δένδρα. Γιατί να ταλαιπωρούνται οι εργάτες να τα μαζεύουν και ο Δήμος να δαπανάει χρήματα για τη μεταφορά τους στο σκουπιδότοπο; Νομίζουμε ότι ο Δήμος θα έπρεπε στην περίπτωση αυτή να δώσει πρώτος το παράδειγμα προς τους δημότες, της παραγωγής κομπόστ. Ακόμη και εάν πιστεύουν κάποιοι αρμόδιοι, ότι τα πεσμένα φύλλα χαλούν την αισθητική του δάσους, θα μπορούσαν να τα συγκεντρώνουν σε συγκεκριμένα σημεία κομποστοποίησης.  

Ας απολαύσουμε λοιπόν τις φθινοπωρινές μέρες με μια βόλτα στο δημοτικό μας δάσος ή στο βουνό μας και μαζί ας πάρουμε ιδέες για να προστατεύσουμε αυτή τη  μοναδική φύση που διαθέτουμε στην περιοχή μας.

Αδέσποτα...

Η στήλη μας ασχολήθηκε πολλές φορές με τα αδέσποτα σκυλιά. Όμως επανερχόμαστε και σήμερα, διότι το πρόβλημα εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρο και μάλιστα συνεχώς διογκώνεται και παίρνει

επικίνδυνες διαστάσεις. Αδέσποτα σκυλιά συναντούμε όλο και περισσότερα στους δρόμους, ακόμη και στις αυλές των σχολείων.

Τους τελευταίους μήνες αυξάνονται τα κρούσματα συνανθρώπων μας και κυρίως παιδιών που επισκέπτονται τα νοσοκομεία τραυματισμένοι από τα ζώα αυτά. Επίσης ο κίνδυνος μόλυνσης από τη λύσσα  είναι ορατός, γιαυτό όλα αυτά τα άτομα εκτός από τη φοβερή εμπειρία της επίθεσης που δέχτηκαν από το αδέσποτο σκυλί έχουν και την αγωνία μήπως κόλλησαν την δύσκολη ασθένεια και είναι αναγκασμένοι να κάνουν αντιλυσσικό όρό, εμβόλια και να ακολουθούν σχετική φαρμακευτική αγωγή.

Η λύσσα είναι μια λοιμώδης ασθένεια, η οποία οφείλεται σε ιό, ο οποίος κολλάει από ζώα φορείς. Μάλιστα οι ειδικοί πιστεύουν ότι η αρρώστια κατεβαίνει από τα βουνά, από άγρια ζώα, όπως π.χ.  οι αλεπούδες. Έτσι από τα αρμόδια Υπουργεία  γίνεται μια προσπάθεια εμβολιασμού των άγριων ζώων. Τα εμβόλια ρίχνονται στα δάση  από αεροπλάνα και έχουν τη μορφή μικρών κύβων. Θα πρέπει λοιπόν οι κυνηγοί και οι περιπατητές των δασών να προσέχουν και να μην αγγίζουν από περιέργεια τα εμβόλια - κύβους  που τυχόν συναντήσουν.

Το πρόβλημα των αδέσποτων μπορεί να λυθεί μόνο από αυτούς που το δημιούργησαν. Από αυτούς που θέλουν μάλιστα να ονομάζονται «φιλόζωοι» ή «ζωόφιλοι». Διότι τα αδέσποτα σκυλιά δεν έπεσαν από τον ουρανό. Κάποιοι τα εγκατέλειψαν. Κάποιοι προφανώς τα θεωρούσαν παιχνίδια και όταν τα βαρέθηκαν, τα άφησαν στην τύχη τους. Άλλοι δεν φρόντισαν να τα στειρώσουν και όταν γέννησαν δεν ήξεραν τι να κάνουν τα μικρά και τα παράτησαν στους δρόμους. Ασφαλώς δεν είναι λύση η θανάτωση και η δηλητηρίαση των κακόμοιρων ζώων, τα οποία δεν φταίνε σε τίποτε και προσπαθούν να επιβιώσουν στους δρόμους. Όπως εγκληματίας είναι αυτός ο οποίος κακοποιεί, σκοτώνει και δηλητηριάζει τα ζώα, το ίδιο εγκληματίας είναι και αυτός που τα παρατάει στο δρόμο.

Επίσης είναι μεγάλες οι ευθύνες της πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Θα πρέπει οι οργανωμένοι φορείς να πάρουν πρωτοβουλίες σε συνεργασία με τους φιλοζωικούς συλλόγους για την συνεχή ενημέρωση του κόσμου. Θα πρέπει να γίνει εκστρατεία εμβολιασμού και στείρωσης των ζώων αυτών. Επίσης πρέπει να βρεθούν κατάλληλοι χώροι περίθαλψης των αδέσποτων ζώων (κυνοκομεία) και κυρίως να επιβάλλονται αυστηρές ποινές σε όσους παρανομούν. Και στον τομέα αυτό η χώρα μας δεν υστερεί σε νόμους. Υστερεί στην επιβολή τους. Εάν ο κάθε ιδιοκτήτης σκύλου, όπως είναι υποχρεωμένος, τοποθετούσε ειδικό «τσιπάκι» στο κατοικίδιό του, εάν το στείρωνε και του έκανε τα προβλεπόμενα εμβόλια, τότε το πρόβλημα θα μηδενίζονταν.

Η χώρα μας και πιο συγκεκριμένα η πόλη μας έχει να δείξει πολλά και σπουδαία πολιτιστικά και περιβαλλοντικά στοιχεία στους επισκέπτες της. Είναι κρίμα το θλιβερό φαινόμενο των αδέσποτων ζώων να χαλάει αυτή την όμορφη εικόνα.   

   

Βότανα του Βερμίου: 61. Μάραθο

Tις μέρες αυτές τα ρακοκάζανά μας έχουν την τιμητική τους. Σε ολόκληρη σχεδόν τη Νάουσα κυριαρχεί η μυρουδιά του γλυκάνισου, με το οποίο συνηθίζουμε να αρωματίζουμε το τσίπουρό μας. Στα μέρη μας δεν καλλιεργείται γλυκάνισο, όμως στους πρόποδες του βουνού μας συχνά θα

συναντήσουμε ένα άλλο παρόμοιο φυτό, το μάραθο, τα οποίο έχει πολλές και πολύτιμες ιδιότητες.

Πρόκειται για το βότανο Μάραθον το κοινό (Foeniculum vulgare), το οποίο ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων (Umbelliferaea) μαζί με τον άνηθο, το καρότο, τον μαϊντανό κ.λ.π. Το φοινόκιο είναι ένα είδος μάραθου. Είναι ένα ποώδες πολυετές φυτό με ύψος που μπορεί να ξεπερνάει το 1,5 μέτρο. Έχει καλαμωτό βλαστό, από τον οποίο βγαίνουν εναλλάξ σύνθετα φύλλα. Τα μικρά κιτρινωπά άνθη του σχηματίζουν ταξιανθίες σύνθετα σκιάδια Έχουν 5 πέταλα και 5 στήμονες. Ο καρπός του είναι αρκετά μικρό σχιζοκάρπιο. Χαρακτηριστικό του καρπού και των φύλλων του είναι το ξεχωριστό άρωμα που αναδύουν.

Ο μάραθος είναι γνωστός από την αρχαιότητα. Τον χρησιμοποιούσαν οι μεγάλος γιατρός Ιπποκράτης, ο Πλίνιος  και ο πατέρας της βοτανικής Διοσκουρίδης.  Περιέχει μεγάλες ποσότητες αιθέριων ελαίων, φλαβονοειδή, βιταμίνες A, Β6, C, E , K, μεταλλικά άλατα, χρωστικές, πρωτεΐνες κ.λ.π. Σαν φαρμακευτικό βότανο είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό, λιποδιαλυτό, αντιμικροβιακό, αντισπασμωδικό και χρησιμοποιείται ως τονωτικό, ορεκτικό, διουρητικό, χωνευτικό, αντισηπτικό κ.λ.π. Βοηθάει την παραγωγή γάλακτος στις θηλάζουσες μητέρες. Ρόφημα με μάραθο κάνει καλό σε παθήσεις του αναπνευστικού (γρίπη, βήχας, άσθμα), του ουροποιητικού (πέτρες νεφρών) και του πεπτικού συστήματος (δυσπεψία, καούρες, στομαχόπονοι, πόνοι εντέρων κ.λ.π.). Επίσης χρησιμοποιείται κατά των ρυτίδων, για την αρθρίτιδα, ακόμη και για τα τσιμπήματα εντόμων και φιδιών.

Χρησιμοποιείται πολύ για το άρωμά του στην αρωματοποιία (καλλυντικά) , την ποτοποιία, τη ζαχαροπλαστική και τη μαγειρική.  Το φοινόκιο χρησιμοποιείται για τις σαλάτες, ενώ τα φύλλα μάραθου δίνουν υπέροχη γεύση σε χορτόπιτες, στα ντολμαδάκια, στις αγκινάρες, στα ψάρια, σε σούπες, σε σάλτσες, σε σαλάτες, τουρσιά κ.λ.π.

Τα φύλλα και οι σπόροι μάραθου μας απαλλάσσουν και από την κακοσμία του στόματος.