Βότανα του Βερμίου: 93. Πλάτανος

Η

 κακοκαιρία των τελευταίων ημερών, με τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και τα χιόνια, είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει πολλά δέντρα και άλλες καλλιέργειες, κυρίως αυτές που είναι εισαγόμενες, δηλαδή προέρχονται από πιο ζεστές περιοχές (π.χ. ελιές κ.λ.π.). Ενώ αντίθετα τα δικά μας είδη δεν πρόκειται να έχουν πρόβλημα, ίσως μάλιστα πολλές ποικιλίες μηλιάς δώσουν

τελικά καλύτερης ποιότητας παραγωγή.  Εκείνα που σίγουρα δεν έχουν ανάγκη είναι τα πλατάνια μας, τα οποία εδώ και εκατοντάδες χρόνια στολίζουν το δασάκι του Αγίου Νικολάου και είναι στενά συνδεδεμένα με την ιστορία της Νάουσας, όπως ο πλάτανος της Αγίας Παρασκευής, ο οποίος ζει περισσότερα από 600 χρόνια. Όμως εκτός από τη Νάουσα, ο πλάτανος είναι γενικά δεμένος με την ιστορία και τη μυθολογία της Ελλάδας. Σύμφωνα με το μύθο λοιπόν ο Δίας, όταν μεταμορφωμένος σε ταύρο έκλεψε την Ευρώπη, την οδήγησε κάτω από έναν πλάτανο, όπου ενώθηκε μαζί της.

Ο πλάτανος  φέρει το επιστημονικό όνομα Πλάτανος ο ανατολικός (Platanus orientalis), ανήκει στην οικογένεια των Πλατανίδων (Platanaceae) και είναι αυτοφυές φυτό της Ελλάδας. Γενικά τα διάφορα είδη πλατάνου τα συναντούμε κυρίως σε χώρες του  Βόρειου ημισφαιρίου. Είναι δέντρο φυλλοβόλο με ύψος που μπορεί να φθάσει τα 30 μέτρα και προτιμάει σχετικά χαμηλά υψόμετρα μέχρι 1000 μέτρα, κοντά σε ποτάμια και γενικά υγρές περιοχές.  Ο χοντρός  κορμός του, που  περιβάλλεται από λεία σκληρή φλούδα, προσβάλλεται από διάφορα παράσιτα και συνήθως δημιουργεί κενά (κουφάλες). Τα φύλλα του έχουν σχήμα παλαμοειδές, αποτελούνται από 5 – 7 λοβούς και στην επάνω επιφάνεια έχουν πιο σκούρο πράσινο χρώμα, ενώ στην κάτω είναι ανοιχτόχρωμα και καλύπτονται από λεπτό χνούδι. Είναι φυτό μόνοικο, δηλαδή έχει ξεχωριστά θηλυκά και αρσενικά άνθη, τα οποία κρέμονται 3 – 4 από μακρύ μίσχο σε ταξιανθία κεφάλιο, σαν μικρές μπαλίτσες. Ο καρπός είναι κάρυο με τριχούλες στη βάση του. Είναι δέντρο αιωνόβιο και στενά συνδεδεμένο με την ιστορία. Εκτός από τους δικούς μας ιστορικούς πλάτανους (Αγ. Παρασκευή, πάρκο κ.λ.π.), είναι γνωστός και ο πλάτανος της Κω, ο οποίος θεωρείται ότι υπάρχει από την εποχή του Ιπποκράτη.

Το ξύλο του πλάτανου είναι αρκετά σκληρό και χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία, την ξυλογλυπτική ακόμη και στην χαρτοποιία.

Όπως αναφέραμε σε παλαιότερα σημειώματά μας (το 2012), τα τελευταία χρόνια τα πλατάνια κινδυνεύουν από την ασθένεια «μεταχρωματικό έλκος», η οποία μεταδίδεται πολύ εύκολα, κυρίως με κοπτικά εργαλεία, και έχει σαν συνέπεια να ξεραίνονται τα δέντρα και να εξαφανίζονται ολόκληρα πλατανοδάση. Όπως μας εξήγησε ο καθηγητής Π. Τσόπελας, η ασθένεια μάλλον ξεκίνησε από την Ιταλία και ήδη έχει κάνει κακό σε πολλά δάση της Ηπείρου. Για την ώρα εμείς μάλλον δεν έχουμε πρόβλημα, όπως πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί…   

Βότανα του Βερμίου: 92. Γλυστρίδα

Α

υτή την εποχή και σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού η γλυστρίδα έχει τη θέση της στους πάγκους της λαϊκής και φυσικά στους κήπους, στους μπαχτσέδες και στα ποτιστικά χωράφια. Μερικοί την προτιμούν στη σαλάτα τους, όμως οι πολλοί δεν γνωρίζουν τη μεγάλη θρεπτική

και θεραπευτική αξία της, παρόλο που είναι γνωστή από την αρχαιότητα.

Το επιστημονικό όνομα της γλυστρίδας είναι  Πορτουλάκη η λαχανώδης ή Πορτουλάκα η λαχανήρα (Portulaca oleraceae). Ανήκει στην οικογένεια Πορτουλακίδες (Portulacaceae) και είναι γνωστή και με τα ονόματα αντράκλα, χοιροβότανο κ.λ.π.

Χαρακτηριστικό της γνώρισμα είναι ο χυμώδης γυαλιστερός και κοκκινωπός βλαστός, που έρπει και έχει μήκος περίπου 30 εκατοστά. Βγάζει σαρκώδη γυαλιστερά αυγοειδή φύλλα σε χρώμα έντονο πράσινο χωρίς μίσχο. Τα άνθη του έχουν χρώμα κίτρινο, βγαίνουν ανάμεσα στα φύλλα και αποτελούνται από 5 πέταλα, 2 σέπαλα και 10 στήμονες. Ανθίζει το καλοκαίρι. Ο καρπός του είναι κάψα και περιέχει πολλούς μικρούς μαύρους σπόρους. Η καταγωγή της είναι από την ΝΔ Ασία.

Η γλυστρίδα χρησιμοποιείται στη διατροφή των ζώων (π.χ. χοίροι), αλλά και από τον άνθρωπο σαν σαλάτα ή τουρσί με αλάτι και ξίδι. Περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες,  πολλές βιταμίνες  (A, C, K, B, D, Ε καθώς και Ω3) και αρκετά μέταλλα, όπως Σίδηρο, Νάτριο, Ασβέστιο και Μαγνήσιο.

Είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Αναφέρεται στα συγγράμματα του Θεόφραστου και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν θεραπευτικό βότανο σαν διουρητικό, για παθήσεις του πεπτικού, σαν επουλωτικό, καθαρκτικό, αντισκορβουτικό, για δερματικές παθήσεις κ.λ.π.

Αρκούμαστε σε αυτά τα λίγα λόγια για να μην μας κατηγορήσουν κάποιοι για πολυλογία και μας πουν ότι «φάγαμε γλυστρίδα»…

Δημοσιεύτηκε στα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ  στις 10/9/2016