Βότανα του Βερμίου: 91. Κώνειο

Π

ολλές φορές γράψαμε για βότανα, τα οποία περιέχουν ισχυρά δηλητήρια και πρέπει να τα αποφεύγουμε, παρόλο που μπορεί να έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Μερικά από αυτά μάλιστα έχουν μείνει στην ιστορία, όπως π.χ. το κώνειο με το οποίο δηλητηριάστηκε ο

Σωκράτης.

Το κώνειο λοιπόν φέρει το επιστημονικό όνομα Κώνειο το στικτό (Conium maculatum) και ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδανθών (Umpelliferae) μαζί με άλλα ποώδη φυτά, τα οποία βγάζουν άνθη σε ταξιανθία σκιάδιο, όπως π.χ. το μάραθο. Είναι γνωστό με τα κοινά ονόματα μαγκούτα και βρωμόχορτο, διότι όταν τρίψουμε τα φύλλα του μυρίζουν πολύ άσχημα. Έτσι μπορούμε να το ξεχωρίσουμε από το μαϊντανό και το άγριο καρώτο με τα οποία μοιάζει λίγο στα φύλλα ή τα άνθη. Θα το συναντήσουμε στις άκρες των δρόμων και των χωραφιών, στις όχθες ποταμών σε σχετικά υγρά εδάφη και  μικρά υψόμετρα.

Πήρε το όνομά του από τα στίγματα που έχει στο βλαστό του, ο οποίος είναι τρυφερός, γυαλιστερός και κούφιος. Τα φύλλα του είναι σύνθετα και μοιάζουν με φτερά, με οδοντωτό περίγραμμα, λεία και σκουροπράσινα. Τα άνθη του είναι μικρά, αποτελούνται από 5 πέταλα,  έχουν χρώμα λευκό και κάθε σκιάδιο αποτελείται από 20 περίπου ακτίνες, στην άκρη των οποίων βγαίνουν σαν μικρές τούφες τα άνθη, σχηματίζοντας μικρές ομπρελίτσες. Ανθίζει τέλη άνοιξης και ολόκληρο το καλοκαίρι. Ο καρπός του είναι αχαίνιο. Η ρίζα του είναι άσπρη και αρκετά χοντρή. Το ύψος του μπορεί να ξεπεράσει τα 2 μέτρα.

Τα φύλλα του και οι καρποί του περιέχουν τη χημική ουσία κονικίνη, η οποία είναι ισχυρό δηλητήριο και οδηγεί σε παράλυση. Στην ιατρική χρησιμοποιείται σαν ηρεμιστικό, αντινευραλγικό, τοπικό αναισθητικό κ.λ.π.

Βότανα του Βερμίου: 90. Βαλεριάνα

Η

 Βαλεριάνα είναι ένα από τα πιο γνωστά βότανα, με πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Θα τη βρούμε κυρίως σε μέρη υγρά, δίπλα από ρυάκια, στους πρόποδες του βουνού μας, όμως και

σε πετρώδη εδάφη καθώς και σε ακαλλιέργητα χωράφια..

Το επιστημονικό της όνομα είναι το ίδιο, Βαλεριάνα, και τη συναντούμε σε διάφορα είδη, όπως τη Βαλεριάνα τη φαρμακευτική (Valeriana officinalis), τη Βαλεριάνα την ασαρόφυλλη (Valeriana asarifolia), τη Βαλεριάνα την κονδυλόριζη (Valeriana tuberosa) κ.λ.π., τα οποία ξεχωρίζουν κυρίως από το σχήμα των φύλλων τους. Ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Βαλεριανιδών (Valerianaceae). Τη συναντούμε και με τα ονόματα ερπίνη, κέντρανθο, αλεναία κ.λ.π.

Έχει ισχυρό κυλινδρικό βλαστό σε ύψος που μπορεί να περάσει και το ένα μέτρο με χρώμα πράσινο έως κοκκινωπό. Τα φύλλα του είναι σύνθετα πτερόσχημα. Σε μερικά είδη χαμηλά βγαίνουν φύλλα σε σχήμα καρδιάς ή λόγχης με οδοντωτό περίγραμμα.  Τα άνθη της είναι σαν μικρά μυρωδάτα μπουκετάκια σε ταξιανθία κόρυμβο. Έχουν συνήθως χρώμα λευκό ή ροζ και αποτελούνται από πέντε μικρά πέταλα ενωμένα στο κέντρο σαν σωληνάκια, 5 στήμονες και ύπερο. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο. Ο καρπός είναι αχαίνιο και περιέχει τον μικρό σπόρο.

Χάρη στις πολύτιμες χημικές ουσίες που περιέχει, όπως αλκαλοειδή, τανίνες, ρητίνες, βαλερίνη, αιθέρια έλαια κ.λ.π. η Βαλεριάνα χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ήδη, από τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό, σαν ηρεμιστικό, μυοχαλαρωτικό, παρασιτοκτόνο, αποχρεμπτικό, υποτασικό, καρδιοτονωτικό, για τη θεραπεία  της επιληψίας, της αϋπνίας, των πονοκεφάλων, της ημικρανίας, της δυσπεψίας ακόμη και κατά της πιτυρίδας. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε διάφορα σκευάσματα οι ρίζες , τα φύλλα ή τα άνθη της.  ‘Όμως, όπως συμβαίνει με όλα τα βότανα πάντοτε χρειάζεται προσοχή στη χρήση της, διότι μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.

Η βαλεριάνα καλλιεργείται και σαν καλλωπιστικό φυτό, καθώς και για το αιθέριο έλαιο, που περιέχει, στην αρωματοποιία.

Βότανα του Βερμίου: 89. Αλθαία

Η

 Αλθαία είναι ένα όμορφο αγριολούλουδο με πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Το ξεχωρίζουμε από τα μεγάλα άσπρα ή ρόδινα άνθη του, που μοιάζουν με την αγριομολόχα, γιαυτό είναι γνωστή και με το όνομα δεντρομολόχα. Επίσης το άνθος μερικών ειδών μοιάζει

και με του ιβίσκου και κακώς μερικοί την ονομάζουν και ιβίσκο, ο οποίος όμως είναι μικρό δέντρο και όχι πόα όπως η Αλθαία.

Το επιστημονικό όνομα της δεντρομολόχας είναι Αλθαία (Althea ή Alcea) και ανήκει στην οικογένεια των Μαλβίδων (Malvaceae) μαζί με την γνωστή αγριομολόχα και άλλα βότανα. Στην Ελλάδα θα τη συναντήσουμε σε διάφορα είδη, όπως την Αλκέα την ωχρή (Alcea pallida), την Αλθαία την φαρμακευτική (Althaea officinalis), την Λαβατέρα τη βρυωνιόφυλλη (Lavatera bryonifolia), την Κρητική κ.λ.π. Θα τη δούμε να φυτρώνει σε υγρά μέρη, δίπλα από ποτάμια, σε φράκτες και γενικά σε υγρές τοποθεσίες.

Είναι φυτό ποώδες, μονοετές ή διετές. το ύψος του μπορεί να ξεπερνά το 1 μέτρο. Έχει ισχυρό ξυλώδη χνουδωτό βλαστό. Τα φύλλα της είναι σχετικά μεγάλα, καρδιόσχημα, χνουδωτά και σκουροπράσινα,. Στις μασχάλες τους βγαίνουν τα άνθη του, τα οποία είναι αρκετά μεγάλα, μοιάζουν με χωνάκια με 5 μεγάλα πέταλα, με διάμετρο μέχρι 10 εκατοστά. Στο κέντρο ξεχωρίζει η μεγάλη λευκή ύπερος. Οι καρποί του βρίσκονται μέσα σε κυκλικά σακουλάκια

Η αλθαία περιέχει πολλές χημικές ουσίες, όπως τανίνες φυτικές κόλλες, άμυλο και άλλα σάκχαρα, ασπαραγίνη κ.λ.π., οι οποίες τη δίνουν πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται κυρίως τα φύλλα και η ρίζες για παθήσεις του ουροποιητικού (είναι ισχυρό διουρητικό). Επίσης είναι αποχρεμπτικό, επουλωτικό και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ελκών του στομαχιού. Ακόμη χρησιμοποιείται για παθήσεις του αναπνευστικού (βήχας), για ερεθισμούς της στοματικής κοιλότητας, οδοντόπονους κ.λ.π.

Βότανα του Βερμίου: 88. Λυγαριά

Η

 Λυγαριά είναι ένα φυτό, λίγο σπάνιο στα μέρη μας, όμως πολύ γνωστό από τα δεκάδες τραγούδια, ποιήματα, παραμύθια και άλλα λογοτεχνικά κείμενα που γράφηκαν γιαυτήν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Είναι ένας θάμνος σε ύψος που μπορεί να ξεπερνάει τα 3 μέτρα και αυτή την εποχή είναι φορτωμένος με πανέμορφα μυρωδάτα άσπρα και ρόδινα λουλούδια. Παράλληλα από την αρχαιότητα  ήδη η λυγαριά αποτελεί ένα ξεχωριστό βότανο με πολλές

φαρμακευτικές ιδιότητες.

Το επιστημονικό όνομα της Λυγαριάς είναι Βίτεξ ο αγνός (Vitex agnus – castus) είναι γνωστή και σαν καναπίτσα, λυγιά, αγνιά κ.λ.π. και ανήκει στην οικογένεια των Βερβενίδων (Verbenaceae). Θα τη συναντήσουμε σε χαμηλά υψόμετρα σε παραθαλάσσιες περιοχές και στις πλαγιές του Βερμίου κοντά σε ποτάμια και γενικά σε περιοχές με μεγάλη υγρασία. Ο βλαστός της είναι σε χρώμα καφετί, αρκετά σκληρός. Τα κλαδιά της είναι καφεπράσινα, χνουδωτά, κυλινδρικά  και ευλύγιστα. Τα φύλλα της είναι σύνθετα, σε σχήμα παλάμης και αποτελούνται από 5 – 7 μικρότερα, λογχοειδή φυλλαράκια καταπράσινα στο επάνω μέρος και πιο ανοιχτόχρωμα με χνούδι στο κάτω. Συγκρατούνται στα κλαδιά με μίσχο 1,5 εκατοστών και βγαίνουν αντίθετα. Είναι φυλλοβόλο φυτό. Τα άνθη της βγαίνουν στις κορυφές των κλαδιών σε σχήμα μπουκέτου, μοιάζουν με μικρές ροζ ή άσπρες καμπανούλες σε μέγεθος περίπου 0.5 εκατοστά. Ανθίζει το καλοκαίρι (Ιούνιο – Σεπτέμβριο). Ο καρπός της είναι κοκκινόμαυρη δρύπη σε σχήμα σφαίρας με διάμετρο περίπου 3 χιλιοστά και περιέχει 3 – 4 σπόρους.

Η Λυγαριά είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Τη χρησιμοποιούσαν, όπως και σήμερα, για το πλέξιμο καλαθιών και πανεριών για τη μεταφορά διαφόρων γεωργικών προϊόντων. Επίσης αναφέρεται σε πολλούς μύθους και στα Ομηρικά έπη να τη χρησιμοποιεί τόσο ο Οδυσσέας, όσο και ο Αχιλλέας. Επίσης τη χρησιμοποιούσαν οι μεγάλοι γιατροί της αρχαιότητας, Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης και Πλίνιος για τις πολλές φαρμακευτικές ιδιότητές της. Σήμερα χρησιμοποιούνται  οι σπόροι, τα άνθη και τα φύλλα της λυγαριάς σε διάφορα σκευάσματα κυρίως για γυναικολογικές παθήσεις, σχετικές με  την ορμονική ισορροπία. Επίσης είναι αντιαφροδισιακό γιαυτό πήρε και το όνομα «αγνή» και οι καλόγεροι στον Μεσαίωνα χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του, οι οποίοι ονομάζονταν «πιπέρι των μοναχών». Ακόμη χρησιμοποιείται για παθήσεις του γαστρεντερικού, είναι αποχρεμπτικό, διουρητικό, αντιπυρετικό, ανθελμινθικό, ηρεμιστικό κ.λ.π.

Σήμερα πολλές φαρμακευτικές βιομηχανίες και βιομηχανίες καλλυντικών παρασκευάζουν πολλά φάρμακα και καλλυντικά με πρώτη ύλη τη λυγαριά. Ακόμη φυτεύεται σε πάρκα σαν καλλωπιστικό φυτό. 

Ο ερχομός της άνοιξης

Μ

εθαύριο γιορτάζουμε την Εαρινή ισημερία και μαζί μ’ αυτή τον ερχομό της άνοιξης. Ας ελπίσουμε ότι οι χειμωνιάτικες μέρες της βδομάδας που τελειώνει θα είναι και οι τελευταίες και από Δευτέρα θα απολαύσουμε την πραγματική άνοιξη στο πανέμορφο τοπίο, που ήδη έχουν ζωγραφίσει τα ανθισμένα δέντρα του κάμπου μας και τα αγριολούλουδα του

βουνού μας.

Μαζί με τον ερχομό της άνοιξης τις μέρες αυτές γιορτάζουμε πολλές ακόμη «Παγκόσμιες ημέρες». Έτσι την περασμένη Τρίτη ήταν η Ημέρα του Καταναλωτή, αύριο γιορτάζουμε την Ημέρα της Γης, την ημέρα της Αστρολογίας και του Νεανικού θεάτρου, ακόμη και την ημέρα «Αποχής από το κρέας». Τη Δευτέρα γιορτάζουμε τις ημέρες της Δασοπονίας, της Ποίησης και την ημέρα κατά του Ρατσισμού, την Τρίτη την ημέρα για το Νερό, την Τετάρτη την ημέρα της Μετεωρολογίας  κ.λ.π.

Γιατί άραγε τόσες πολλές γιορτές τη βδομάδα αυτή; Ίσως γιατί ο ερχομός της άνοιξης πρέπει να μας προβληματίζει και να μας οδηγεί σε σκέψεις και πρακτικές που σέβονται το περιβάλλον και τον άνθρωπο.

Οι επιστήμες της Μετεωρολογίας και της Αστρολογίας είναι επιστήμες που έχουν άμεση σχέση με το φυσικό μας περιβάλλον, που  επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τον άνθρωπο. Οι αλλαγές του καιρού και γενικά του κλίματος των τελευταίων χρόνων, το φαινόμενο του θερμοκηπίου κ.λ.π. είναι αποτέλεσμα των ανθρώπινων παρεμβάσεων. Είχαμε την τύχη πέρσι για μια ακόμη φορά να ακούσουμε τον αγαπητό μας φίλο και σπουδαίο επιστήμονα κ. Θ. Καρακώστα να μας αναλύει τις κλιματικές μεταβολές στον πλανήτη μας και ιδιαίτερα στην περιοχή μας. Επίσης ο αγαπητός συνάδελφος Χ. Τομπουλίδης κάθε μήνα μας ταξιδεύει στο σύμπαν, που και αυτό τόσο πολύ ταλαιπωρείται από τον άνθρωπο.  

Η Ημέρα του καταναλωτή είναι μια μέρα που μας θυμίζει ότι ο σωστός καταναλωτής είναι και «πράσινος καταναλωτής», διότι αποφεύγει τα τρόφιμα που περιέχουν επικίνδυνα χημικά πρόσθετα, αποφεύγει τις περιττές συσκευασίες, κάνει ανακύκλωση κ.λ.π. Μάλιστα η μέρα του καταναλωτή μπορεί να συνδυαστεί με την ημέρα αποχής από το κρέας, διότι η υπερβολική κατανάλωση κρέατος μπορεί να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα υγείας.

Έχουμε και τις καθαρά «οικολογικές ημέρες», όπως την ημέρα της Γης, την ημέρα της Δασοπονίας και του Νερού. Με τον ερχομό της άνοιξης παρατηρούμε γύρω μας τις ομορφιές της φύσης, τα πανέμορφα δάση μας, τις πηγές, τα ποτάμια, τις λίμνες και τις θάλασσες. Όλα αυτά μας προσφέρουν τα απαραίτητα αγαθά για τη ζωή μας, είναι η ίδια η ζωή. Γιαυτό πρέπει να τα προστατέψουμε από τη ρύπανση, από τις πυρκαγιές, από κάθε επέμβαση. Δεν μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς το καθαρό νερό, δεν μπορεί να υπάρξει ζωή χωρίς οξυγόνο, δεν μπορεί να υπάρξει καθαρό νερό και οξυγόνο χωρίς το δάσος.

Όμως μαζί με την προστασία του φυσικού μας περιβάλλοντος, ο άνθρωπος πρέπει να δείχνει την ίδια ευαισθησία προς τον συνάνθρωπό του. Σήμερα στον πλανήτη μας ζουν πάνω από 6 δισεκατομμύρια άνθρωποι, Όλοι είναι διαφορετικοί και παράλληλα όλοι έχουν τις δικές τους ξεχωριστές ικανότητες και δεξιότητες. Ο καθένας έχει τη δικιά του προσωπικότητα. Δεν είναι δυνατόν σήμερα, στον 21^ο αιώνα, να ξεχωρίζουμε τους ανθρώπους ανάλογα με το φύλο ή την φυλή, το χρώμα του δέρματος ή την καταγωγή τους, τη μόρφωση ή την κοινωνική τάξη τους. Σήμερα που στη χώρα μας καθημερινά ζούμε το δράμα των χιλιάδων προσφύγων,  δεν μπορούμε να τρέφουμε αισθήματα μίσους κατά των συνανθρώπων μας.

Η ποίηση, το Θέατρο και γενικά οι καλές τέχνες ανεβάζουν το πολιτιστικό επίπεδο των ανθρώπων και  ο πολιτισμένος άνθρωπος διαθέτει ευαισθησίες απέναντι στο περιβάλλον και τον συνάνθρωπό του.

ΚΑΛΗ ΑΝΟΙΞΗ 

Και ο Αϊνστάιν ήταν πρόσφυγας...

«Ένας πρόσφυγας φέρνει κάτι περισσότερο από το σάκο του στην καινούργια του πατρίδα»

Π

ριν 22 χρόνια, στις 23 Απριλίου του 1994,  δημοσιεύσαμε στη στήλη μας ένα άρθρο με τίτλο «Και ο Αϊνστάιν ήταν πρόσφυγας», με αφορμή ένα φυλλάδιο που κυκλοφόρησε τότε από την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους πρόσφυγες. Ήταν η εποχή που οι εμφύλιοι πόλεμοι στα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Γεωργία, Αρμενία κ.λ.π.), ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία, αλλά και τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν χώρες των Βαλκανίων οδήγησαν πολλούς

ανθρώπους στην προσφυγιά και τη μετανάστευση.

Μπορεί να πέρασαν λοιπόν 22 χρόνια, όμως και σήμερα το άρθρο αυτό εξακολουθεί να είναι επίκαιρο με τα εκατομμύρια ανθρώπων που καθημερινά παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς, φεύγοντας από την πατρίδα τους, εγκαταλείποντας τα σπίτια και τα υπάρχοντά τους, με την ελπίδα να βρουν κάπου μια γωνιά για να ζήσουν με την οικογένειά τους ειρηνικά.

Η προσφυγιά και η μετανάστευση δεν είναι καινούργια φαινόμενα. Εμφανίστηκαν από τη στιγμή που υπήρξε ο άνθρωπος πάνω στη γη και αναζητούσε καλύτερη ζωή. Πρόσφυγες είχαμε και έχουμε σε φτωχές χώρες κυρίως της Αφρικής εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών. Η ξηρασία που επικρατεί σε πολλά κράτη αναγκάζει τους ανθρώπους να φύγουν για να αναζητήσουν ένα πιο έφορο έδαφος, όπου θα μπορούν να καλλιεργήσουν και να παράγουν τα απαραίτητα προϊόντα για την τροφή τους. Οπωσδήποτε οι επεμβάσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον, που οδήγησαν στην κλιματική αλλαγή με το φαινόμενο του θερμοκηπίου κ.λ.π., αύξησαν τους «οικολογικούς» πρόσφυγες.

Πρόσφυγες είχαμε και έχουμε από τότε που ανακαλύφθηκε ο πόλεμος, το μίσος και η αλληλοεξόντωση μεταξύ των λαών. Από τότε που οι ισχυροί της γης προσπαθούν με τη βία να επιβάλλουν τις ιδέες τους, τη θρησκεία και κυρίως τα οικονομικά συμφέροντα. Οι επεμβάσεις των ισχυρών της γης σε φτωχά κράτη με διάφορα προσχήματα έφεραν το χάος, το θάνατο και την προσφυγιά. Και σήμερα τα εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες, που προσπαθούν με κάθε τρόπο να περάσουν στην Ευρώπη μακριά από τον πόλεμο, είναι θύματα των επεμβάσεων αυτών. Όμως κανενός δυνατού δεν ιδρώνει το αυτί, ούτε στους πνιγμούς των μικρών παιδιών στο Αιγαίο, ούτε στις κακουχίες και την ταλαιπωρία αυτών των ανθρώπων. Όλοι γνωρίζουν ότι η μόνη λύση στο πρόβλημα είναι η επικράτηση της ειρήνης στα κράτη της Μέσης Ανατολής, όμως κανένας δεν κάνει τίποτε γιαυτό, αντίθετα κλείνουν τις πόρτες τους στους ταλαίπωρους ανθρώπους, καταπατώντας όλους τους διεθνείς νόμους και τις διακηρύξεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και της Ενωμένης Ευρώπης.

Σήμερα στον κόσμο έχουμε περισσότερους από 20 εκατομμύρια πρόσφυγες. Οι περισσότεροι από αυτούς, το 90%, βρίσκονται στην Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη. Πολλοί λίγοι είναι στην Αμερική και την Αυστραλία.

Ασφαλώς κανένας δεν φεύγει από τον τόπο του χωρίς λόγο. Όπως έγραφε ο Ευριπίδης : «Δεν υπάρχει πιο μεγάλος πόνος στον κόσμο από την απώλεια της πάτριας γης».

Οι έλληνες αισθάνονται συμπόνια και αγάπη προς τους πρόσφυγες, διότι έζησαν από τα αρχαία χρόνια το μαρτύριο της προσφυγιάς. Οι χαμένες πατρίδες της Βόρειας Κύπρου, της ανατολικής Ρωμυλίας, του Πόντου, της Μικρασίας, της Β. Ηπείρου  ήταν κάποτε κοιτίδες του ελληνισμού, όπου άνθιζε ο πολιτισμός και η οικονομία.

Οι πρόσφυγες δεν είναι παιδιά κατώτερου Θεού, είναι όλοι άνθρωποι σαν εμάς με αξίες, ικανότητες, οράματα και όνειρα. Σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών ήταν πρόσφυγες. Ο Αϊνστάιν, ο Φρόιντ, ο Νουρέγιεφ, ο Β. Ουγκό ήταν πρόσφυγες. Μπορούμε λοιπόν να κλείσουμε τις πόρτες στον Αϊνστάιν, στον Ουγκό, στον Φρόιντ και στον Νουρέγιεφ; Μπορούμε να κλείσουμε τις πόρτες στα μικρά παιδιά που μας κοιτάζουν με τα καθαρά ορθάνοιχτα μάτια τους εκλιπαρώντας μια σταγόνα αγάπης και μια αχτίδα ειρήνης; 

Μην ξεχνάμε ότι  ανά πάσα  στιγμή μπορεί ο καθένας μας να καταλήξει στην καρότσα ενός φορτηγού ή πάνω σε μια βάρκα μόνο με τα ρούχα που φοράει.  Ένας πρόσφυγας…

Ήρθαν οι Αποκριές

Ή

ρθαν λοιπόν και φέτος οι Αποκριές. Μια από τις σπουδαιότερες γιορτές της Ορθοδοξίας, την οποία ο λαός μας  συνοδεύει και συνδέει  με πολλές παραδόσεις, ήθη και έθιμα με

ρίζες που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Επίσης οι Αποκριές είναι γιορτή στενά δεμένη με τον ερχομό της άνοιξης, όπως φαίνεται και από τα έθιμά μας.

Στη Νάουσα έχουμε τα δικά μας αποκριάτικα έθιμα, τις δικές μας μακραίωνες παραδόσεις, με σπουδαιότερο το δρώμενο της Μπούλας. Ίσως πολλοί αναγνώστες προτιμούν  τις Μπούλες και τους Γεννίτσαρους. Κατά τη γνώμη μας αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία. Η σπουδαιότητα του εθίμου μας έγκειται στη μακροχρόνια διάρκειά του και τη σύνδεσή του με την ιστορία της περιοχής μας, την παράδοση, τη φύση ακόμη και την οικονομία μας. Είναι κρίμα ένα τόσο σπουδαίο έθιμο να γίνεται αντικείμενο «διαμάχης» σχετικής με το όνομα ή την καταγωγή του. Η παράδοση είναι παράδοση και πρέπει να την τηρούμε ευλαβικά, διότι τελικά μόνο οι ιστορικές μνήμες και η διατήρηση των εθίμων και των παραδόσεών μας μπορούν να διαφυλάξουν τη συνέχιση του ελληνικού έθνους.

Ας βγούμε λοιπόν στους δρόμους να γιορτάσουμε την Αποκριά. έτσι όπως τη γνωρίζουμε εμείς, μαζί με τις μπούλες και τα άλλα παραδοσιακά μας συγκροτήματα, τη σάτιρα και το ξινόμαυρο, το τσίπουρο και τα ναουσαίικα φαγιά. Είναι παρήγορο το ότι κάθε χρόνο όλο και περισσότερα παιδιά συμμετέχουν στους πολιτιστικούς συλλόγους, αγαπούν και συντηρούν την ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου μας. Θα πρέπει η πολιτεία, ο Δήμος και οι πολίτες να τιμούν και να ενισχύουν όλους αυτούς τους ανθρώπους, που στις δύσκολες εποχές που ζούμε, καταφέρνουν όχι μόνο να συντηρούν αλλά και να αναπτύσσουν τις δραστηριότητες των συλλόγων που ηγούνται. Η Νάουσα έχει δείξει έμπρακτα την αγάπη της στον πολιτισμό και την παράδοση. Είναι ελάχιστες οι πόλεις στο μέγεθος της Νάουσας, που διατηρούν τόσους πολλούς δραστήριους πολιτιστικούς συλλόγους. Και δεν είναι μόνο οι σύλλογοι που ασχολούνται με την παράδοση, είναι και οι θεατρικές ομάδες, που τακτικά ανεβάζουν αξιόλογες παραστάσεις, είναι τα ωδεία και άλλοι σύλλογοι που ασχολούνται με τη μουσική, οι σύλλογοι που ασχολούνται με την ιστορία, την παιδεία, τον αθλητισμό  κ.λ.π.

Έτσι η πόλη μας, με τη μεγάλη πολιτιστική υποδομή και ιστορία δεν έχει ανάγκη να μιμηθεί τις μέρες αυτές καμία άλλη ελληνική ή ξένη πόλη για να γιορτάσει τις Αποκριές και το καρναβάλι. Δεν μας ενδιαφέρουν τα ξενόφερτα καρναβάλια και χοροί, εμείς  γιορτάζουμε με τις δικές μας παραδόσεις, τα έθιμά μας, που είναι στενά δεμένα με την ιστορία και τη φύση του τόπου μας.

Βότανα του βερμίου : 87. Οξιά

Π

ερπατώντας το μονοπάτι της Υπαπαντής και σε πολλές ακόμη διαδρομές στο βουνό μας, δεξιά και αριστερά μας στέκονται αγέρωχες και μεγαλοπρεπείς οι λυγερόκορμες οξιές. Η οξιά είναι ένα από τα πιο όμορφα δέντρα που συναντούμε σε μεγάλες εκτάσεις στο βουνό μας και προσφέρει όχι μόνο το ξύλο της, το οποίο θεωρείται από τα καλύτερα καυσόξυλα, αλλά

κυρίως τη σκιά και τη δροσιά στον περιπατητή του δάσους.

Φέρει το επιστημονικό όνομα Φηγός η Δασική ή Ευρωπαϊκή (Fagus sylvatica) και ανήκει στη μεγάλη οικογένεια των Φηγίδων (Fagaceae). Στη χώρα μας εκτός από την Ευρωπαϊκή συναντούμε επίσης την Οξιά την Ανατολική (Fagus orientalis) και την Οξιά την Ασιατική ή μοισιακή (Fagus moesiaca), λόγω της προέλευσής της.

Είναι φυλλοβόλο δέντρο που το συναντούμε σε πολλά Ελληνικά βουνά, κυρίως Βορειότερα της Στερεάς Ελλάδας, σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 800 μέτρων. Το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 35 μέτρα. Έχει κορμό ίσιο με φλοιό στην αρχή λευκό και κατόπιν γκριζωπό. Τα κλαδιά της βγαίνουν συμμετρικά. Τα φύλλα του έχουν μήκος περίπου 5 – 10 εκατοστά, είναι αυγοειδή με πριονωτό περίγραμμα, σκουροπράσινα και γυαλιστερά στο επάνω μέρος, πιο ανοιχτόχρωμα και χνουδωτά στο κάτω. Το φθινόπωρο παίρνουν κοκκινωπό ή γαλαζωπό χρώμα. Διακρίνονται από τις έντονες νευρώσεις τους.  Τα αρσενικά άνθη της έχουν καστανωπό χρώμα και βγαίνουν σε ταξιανθία κεφάλιο με 10 – 16 στήμονες. Τα θηλυκά άνθη βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων και καλύπτονται από τετραπλό καφετί κάλυμμα. Ανθίζει την άνοιξη. Ο καρπός της είναι καρύδι μήκους περίπου 2 εκατοστά, με αγκαθωτό κάλυμμα και ωριμάζει στις αρχές του φθινοπώρου.. 

Η οξιά χρησιμοποιείται κυρίως για το ξύλο της, το οποίο δεν είναι μόνο καλό καύσιμο, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην επιπλοποιία για της κατασκευή λεπτών επίπλων. Επίσης λόγω της σκληρότητας του χρησιμοποιείται για την κατασκευή δοκαριών στην οικοδομική, ακόμη στην χαρτοποιία (ξυλοπολτός). Η φλούδα του κορμού της οξιάς χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία ενώ οι καρποί της  αποτελούν θρεπτική τροφή για τα ζώα του δάσους. Από αυτούς βγαίνει και ένα είδος λαδιού, που χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιία. 

Βότανα του Βερμίου: 86. Πυξάρι

Ασφαλώς όλοι γνωρίζουμε το πυξάρι, το θάμνο που στολίζει το δασάκι του Αγίου Νικολάου. Το γνωρίζουμε ακόμη από τα στεφάνια που στεφανώνουμε τους ήρωες. Με πυξάρια διακοσμούμε το επιτάφιο και φτιάχνουμε όμορφα παρτέρια στους κήπους και τα πάρκα. Αυτό το ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό, γνωστό από την αρχαιότητα μπορεί να έχει και θεραπευτικές ιδιότητες.
Το πυξάρι φέρει την επιστημονική ονομασία Πυξός ο αειθαλής (Buxus sempervirens) και ανήκει στην οικογένεια των Βουξίδων (Buxaceae). Είναι γνωστό και σαν τσιμσήρι, ζελενιά, βάγια κ.λ.π.. Είναι αειθαλής πολυετής θάμνος με ύψος περίπου 1 – 2 μ. (σπάνια μέχρι 8μ). Θα τον συναντήσουμε σε σκιερές περιοχές των βουνών μέχρι 2.200μ υψόμετρο, συνήθως μέσα σε δάση. Περισσότερο συναντάται σε ασβεστολιθικά και πυριγενή εδάφη στην ηπειρωτική Ελλάδα και συνήθως βορειότερα της Στερεάς Ελλάδας. Επίσης φυτρώνει σε περιοχές της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής γύρω από τη Μεσόγειο.
Το πυξάρι έχει βλαστό γυαλιστερό γκριζωπό και πολλά κλαδιά απ’ όπου βγαίνουν σύνθετα φύλλα, τα οποία αποτελούνται από μικρότερα σκουροπράσινα αβγοειδή γυαλιστερά φυλλαράκια μήκους 1 – 4 εκ. . Είναι φυτό μόνοικο, με αρσενικά και θηλυκά μικρά άνθη, που βγαίνουν μαζί και έχουν κιτρινωπό χρώμα. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης. Οι καρποί του είναι μικρές κάψες (1 εκ), που αποτελούνται από 3 τμήματα. Θεωρείται από τα πιο ανθεκτικά φυτά στη λειψυδρία, στο κρύο και στη ζέστη
Το πυξάρι περιέχει τη χημική ουσία μπουξίνη, η οποία μαζί με άλλα συστατικά (τανίνες κ.λ.π.) δίνει στο φυτό φαρμακευτικές ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται κυρίως τα φύλλα και η φλούδα του για ρευματισμούς, σαν καθαρκτικό, διουρητικό, για δερματοπάθειες κ.λ.π. Όμως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι σε μεγάλες δόσεις μπορεί να είναι τοξικό.
Το πυξάρι είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Αναφέρεται σε συγγράμματα του Θεόφραστου και του Θεόκριτου. Ήταν γνωστό κυρίως για την ανθεκτικότητα του ξύλου του. Σήμερα το ξύλο του χρησιμοποιείται για την κατασκευή λεπτών αντικειμένων, έργων τέχνης, για μουσικά όργανα κ.λ.π. Ίσως μάλιστα από αυτό πήρε το όνομά της η πυξίδα (κουτί χρυσαφικών) των αρχαίων. Επίσης χρησιμοποιείται σαν καλλωπιστικό φυτό για φράκτες και για να στολίζει παρτέρια και πάρκα.

Βότανα του Βερμίου: 85. Βρωμούσα

Σ

ε παλαιότερο σημείωμά μας αναφερθήκαμε σε ένα από τα σημαντικότερα βότανα του βουνού μας, το οποίο έχει και πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, τον Σαμπούκο. Σήμερα θα ασχοληθούμε με ένα ακόμη φυτό, που μοιάζει αρκετά με τον Σαμπούκο, εξ άλλου ανήκει στο

ίδιο γένος, όμως όχι μόνο δεν έχει τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες, αλλά αντίθετα μυρίζει άσχημα και μπορεί να είναι επικίνδυνο στη βρώση. Πρόκειται για τον Σαμπούκο τον έβουλο, γνωστό περισσότερο σαν βρωμούσα ή βούζια ή βουζιά ή φρουσκλιά, χαμοσαμπούκος κ.λ.π.

Το επιστημονικό όνομα λοιπόν της βρωμούσας είναι Σαμπούκος, ο έβουλος (Sambucus ebulus) και ανήκει στην οικογένεια των Καπριφολιίδων (Caprifoliaceae). Ο γνωστός θεραπευτικός Σαμπούκος είναι ο Σαμπούκος ο μέλανας (Sampucus nigra). Τα δυο φυτά μπορεί να μοιάζουν αρκετά, όμως διαφέρουν πρώτα στο ύψος, ο Σαμπούκος είναι δένδρο που μπορεί να φθάσει σε ύψος τα 10μ., ενώ η βρωμούσα είναι θάμνος με ύψος το πολύ 2μ. Επίσης ο κορμός του Σαμπούκου είναι ξυλώδης, ενώ της Βρωμούσας πιο τρυφερός. Επίσης τα άνθη του Σαμπούκου έχουν πιο λευκό χρώμα με κίτρινους στήμονες, μυρίζουν όμορφα, ενώ της Βρωμούσας, έχουν μαύρους στήμονες και  όπως το λέει και η ονομασία, μυρίζουν πολύ άσχημα.

Η Βρωμούσα φυτρώνει πολύ εύκολα σε χωράφια, στις άκρες των δρόμων, στις πλαγιές του βουνού και γενικά δεν έχει ιδιαίτερη δυσκολία στην επιβίωσή της. Γιαυτό και εξαπλώνεται πολύ εύκολα σε μεγάλες εκτάσεις. Έχει μεγάλο ριζικό σύστημα, από το οποίο βγαίνουν οι πράσινοι βλαστοί του. Τα φύλλα του είναι σύνθετα μήκους περίπου 30 εκ. και αποτελούνται από 9 – 13 μικρότερα φυλλαράκια, με πριονωτή περιφέρεια σε σχήμα φτερού. Τα άνθη του βγαίνουν πολλά μαζί σε ταξιανθία κόρυμβο, αποτελούνται από 5 μυτερά πέταλα και ανάμεσά τους βγαίνουν οι κόκκινοι – μαύροι ανθήρες. Ανθίζει το καλοκαίρι. Ο καρπός είναι μαύρη ράγα με διάμετρο περίπου 5 χιλιοστά. Και οι καρποί βγαίνουν σαν μπουκετάκια στη θέση των ανθέων. 

Η Βρωμούσα είναι γνωστή από την αρχαιότητα. ίσως είναι η Χαμαιάκτη του Διοσκουρίδη. Οι παλαιότεροι την χρησιμοποιούσαν σαν καθαρκτικό ή για την καταπολέμηση σκουληκιών του εντέρου κ.λ.π. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται, διότι είναι τοξική και μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για την υγεία μας. Μπορούμε όμως να χρησιμοποιήσουμε τους ώριμους καρπούς της για τη βαφή υφασμάτων.

Βότανα του Βερμίου: 84. Σκίλλα

Π

ολλές φορές γράψαμε για τα παράξενα, έως αστεία ονόματα που φέρουν μερικά βότανα, μάλιστα τα περισσότερα από αυτά μοιάζουν με ονόματα ζώων. Η σημερινή μας Σκίλλα ασφαλώς δεν έχει καμιά σχέση με τα σκυλιά, εξ άλλου γράφεται και με διαφορετική ορθογραφία. Όμως είναι ένα πανέμορφο μικρό ζουμπουλάκι, που σε λίγες βδομάδες, στην αρχή της

άνοιξης, θα το δούμε να ξεπροβάλει κάτω από τα πλατάνια του Αι Νικόλα και στις πλαγιές του Βερμίου, ακόμη και μέσα από το παγωμένο χιόνι.

Η Σκίλλα μας λοιπόν είναι ένα αγριολούλουδο, που φέρει το επιστημονικό όνομα Σκίλλα η δίφυλλη (Scilla bifolia), ανήκει στην οικογένεια των Λιλιίδων (Liliaceae) και στη χώρα μας εμφανίζεται σε διάφορα είδη, όπως π.χ. η Σκίλλα η φθινοπωρινή (Scilla autumnalis), η Σκίλλα η μεσσηνιακή (Scilla messeniaca) κ.λ.π. Σε ορισμένα βιβλία με το όνομα Σκίλλα αναφέρονται και φυτά του γένους Ουργινέα, όπως π.χ. η Σκίλλα η θαλασσινή ή παράλιος (Urginea maritime), η οποία είναι γνωστή και σαν σκυλοκρέμμυδο και είναι αρκετά πιο ψηλή από τη δικιά μας. 

Η Σκίλλα μοιάζει με μικρό γαλαζωπό ζουμπουλάκι, γιαυτό και ο Θεόφραστος την αναφέρει σαν «υάκινθο». Είναι πολυετές φυτό και η ρίζα του είναι ένας μικρός άσπρος βολβός που μοιάζει με κρεμμυδάκι. Το ύψος του δύσκολα ξεπερνάει τα 10 εκατοστά. Ο  βλαστός του είναι λεπτός σε χρώμα κοκκινωπό και από αυτόν βγαίνουν συνήθως δύο γραμμοειδή φύλλα - παράρριζα μήκους περίπου 10 εκατοστά και πλάτος 1 εκ. (στη Μεσσηνιακή Σκίλλα βγαίνουν 4 - 6 λίγο πιο φαρδιά φύλλα). Ανάμεσά τους ξεπροβάλλει το άνθος σε ταξιανθία βότρυ, που  αποτελείται από μικρά μωβ ή μπλε ανθάκια 1,5 εκατοστών με 6 σέπαλα (περιγώνιο). Ανθίζει στις αρχές της άνοιξης. Θα τη βρούμε στα δάση της ηπειρωτικής Ελλάδας, συνήθως σε υγρά και σκιερά μέρη.

Για τη δικιά μας Σκίλλα δεν γνωρίζουμε κάποιες ξεχωριστές ιδιότητες. Αντίθετα πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες έχει το σκυλοκρέμμυδο, που, όπως γράψαμε παραπάνω, μπορεί να φθάσει σε ύψος το 1,5 μέτρο και κάνει ένα αρκετά μακρύ άνθος, το οποίο αποτελείται από πολλά μικρότερα άσπρα ανθάκια. Χρησιμοποιούνταν σαν φάρμακο τόσο από τους Αρχαίους Αιγυπτίους, όσο και τους Έλληνες. Το περιγράφει μάλιστα και ο Διοσκουρίδης. Κυρίως ο βολβός του φυτού έχει πολύτιμες χημικές ουσίες, όπως ειδικά γλυκοζίδια, τανίνες, φυτικά έλαια κ.λ.π. και έχει ιδιότητες καρδιοτονωτικές. Επίσης χρησιμοποιείται σαν διουρητικό και αποχρεμπτικό. Όμως και σ’ αυτό το φυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι η μεγάλες ποσότητες μπορεί να είναι επιβλαβείς στον οργανισμό και ορισμένα είδη είναι δηλητηριώδη. Γιαυτό, όπως γράφουμε τακτικά, ποτέ δεν χρησιμοποιούμε βότανα, εάν δεν τα γνωρίζουμε καλά και δεν συμβουλευτούμε κάποιον ειδικό γιατρό.

Η όμορφη, μικρή μας Σκίλλα χρησιμοποιείται και σαν καλλωπιστικό φυτό τόσο σε γλάστρες, όσο και σε παρτέρια.

Βότανα του Βερμίου: 83. Ορνιθόγαλο "το άστρο της Βηθλεέμ"

Tο Ορνιθόγαλο είναι ένα όμορφο αγριολούλουδο, που ταιριάζει στις γιορτινές μέρες που περνάμε. Γιατί είναι γνωστό και με το όνομα «αστέρι της Βηθλεέμ», επειδή το σχήμα του μοιάζει με αστέρι. Πρόκειται για ένα όμορφο φυτό που θα το δούμε να ξεπροβάλει στις πλαγιές του βουνού μας και στα χωράφια σε λίγους μήνες, στην αρχή της άνοιξης. Είναι γνωστό όχι μόνο για την ομορφιά του, αλλά και για τις πολλές θεραπευτικές του ιδιότητες. Το Ορνιθόγαλο λοιπόν είναι ένα φυτό που φέρει το επιστημονικό όνομα Ορνιθόγαλο (Ornithogalum), ανήκει στην οικογένεια Λιλιίδες (Liliaceae) και στη χώρα μας συναντάται σε περισσότερα από 20 είδη. Φυτρώνει επίσης σε πολλές χώρες της Μεσογείου και σε όλο τον κόσμο. Το όνομά του προέρχεται από τις λέξεις «όρνιθα» και «γάλα», δηλαδή είναι «του πουλιού το γάλα», ίσως λόγω του έντονου λευκού χρώματος που έχουν τα άνθη του. Το ορνιθόγαλο που φυτρώνει στα μέρη μας (Ornithogalum umbellatum) είναι μικρό ποώδες φυτό, με ύψος μέχρι 10 εκατοστά. Η ρίζα του είναι βολβός, όπως όλα τα μέλη της οικογένειάς του, σε μέγεθος περίπου 2 εκατοστά. Aπό αυτόν βγαίνουν τα φύλλα του που μοιάζουν με σκουροπράσινες χοντρές κλωστές μήκους 10 – 20 εκατοστά, που στη μέση τους έχουν μια άσπρη γραμμή. Τα άνθη βγαίνουν πολλά μαζί σε ταξιανθία σκιάδιο. Μοιάζουν με αστεράκια διαμέτρου 2 εκατοστών, αποτελούνται από 6 πέταλα και στο κέντρο τους βρίσκονται οι κατακίτρινοι στήμονες. Στο επάνω μέρος τους έχουν άσπρο χρώμα, ενώ στο κάτω πρασινωπό. Ανθίζει την άνοιξη. Παρ’ όλο που ο βολβός του φυτού είναι βρώσιμος, τα υπόλοιπα μέρη του (φύλλα, άνθη, καρποί) είναι τοξικά και επικίνδυνα τόσο για τον άνθρωπο, όσο και για τα ζώα. Μερικοί αποδίδουν στο Ορνιθόγαλο θεραπευτικές ιδιότητες για παθήσεις του νευρικού και του πεπτικού συστήματος. Τέλος πολλά είδη Ορνιθόγαλου καλλιεργούνται και χρησιμοποιούνται σαν καλλωπιστικά φυτά κυρίως για τα όμορφα και μυρωδάτα άνθη του. Δημοσιεύτηκε στα Μακεδονικά Νέα στις 2 Ιανουαρίου 2016

Βότανα του Βερμίου: 82. Ίταμος "το δέντρο του θανάτου"

Α

φορμή για το σημερινό μας σημείωμα στάθηκε η πρόσφατη επίσκεψη σε μια από τις πολλές πανέμορφες γωνιές του Βερμίου μας, τους καταρράκτες της Μεταμόρφωσης. Εκεί λοιπόν, δίπλα από τους καταρράκτες ξανασυνάντησα μετά από αρκετά χρόνια ένα δένδρο, που είναι

συνδεδεμένο με πολλές παραδόσεις, θρύλους και μύθους, τον Ίταμο, καταπράσινο και δροσερό. Κρίμα που αυτή την εποχή δεν έχει τους ξεχωριστούς καρπούς του, οι οποίοι μοιάζουν με όμορφα κερασάκια, όμως κρύβουν μέσα τους το θάνατο, όπως και όλα τα μέρη του φυτού. Αυτό το δηλητήριο αποδείχτηκε τελικά ότι μπορεί να είναι θαυματουργό φάρμακο για κάποιες πολύ άσχημες αρρώστιες. Για αυτόν λοιπόν τον Ίταμο, τον Τάξο, την καρκαριά, το δέντρο του θανάτου, γνωστό από τον Διοσκουρίδη και τον Θεόφραστο, θα προσπαθήσουμε σήμερα να δώσουμε κάποιες πληροφορίες στους φίλους αναγνώστες μας.

Το επιστημονικό όνομα του Ίταμου είναι Τάξος η ραγώδης (Taxus baccata), Ανήκει στην οικογένεια των Ταξίδων  (Taxaceae), τα οποία μαζί με άλλες οικογένειες συνθέτουν την τάξη των κωνοφόρων, όπου ανήκουν τα πεύκα, τα έλατα, τα κυπαρίσσια κ.λ.π. Ο Ίταμος είναι αειθαλές δένδρο μακροβιότατο, μπορεί να ζήσει και περισσότερο από 2000 χρόνια, θα το συναντήσουμε σε υγρά και σκιερά ασβεστολιθικά εδάφη και σε υψόμετρα 800 – 2200 μ.. Το ύψος του φθάνει τα 20μ., τα φύλλα του είναι σύνθετα, βελονοειδή πολύ λεπτά με μήκος περίπου 2 – 3 εκ. Ο κορμός του περιβάλλεται από κοκκινωπό φλοιό με λέπια, ο οποίος σε πολλά μέρη του εμφανίζει κιτρινωπές, κόκκινες ή μοβ κηλίδες. Είναι φυτό δίοικο, δηλαδή παρουσιάζεται με αρσενικά ή θηλυκά άνθη. Τα αρσενικά άνθη βγαίνουν στις μασχάλες και μοιάζουν με στάχεις με 6 – 14 στήμονες, ενώ τα θηλυκά αποτελούνται από μικρό σάκο, στον οποίο βρίσκονται τα σπέρματα και περιβάλλεται από λέπια. Ο καρπός είναι δρύπη αποτελείται από το σκληρό σπέρμα, το οποίο περιβάλλεται από ένα όμορφο κόκκινο περικάρπιο σε σχήμα κυπέλλου με διάμετρο περίπου 1 εκ. . Το δένδρο συναντάται στην Ευρώπη, τη Ν. Ασία και σε πολλά βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας και ορισμένων νησιών του Β. Αιγαίου. ¨Όμως τα τελευταία χρόνια αρχίζει να σπανίζει, ίσως λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Όπως γράφουμε παραπάνω τα φύλλα, οι καρποί ακόμη και ο φλοιός του Ίταμου είναι τοξικοί. Μόνο το κόκκινο περικάρπιο δεν είναι δηλητηριώδες. Γιαυτό και από την αρχαιότητα συνδέθηκε με πολλούς μύθους. Ήταν το φυτό των Ερινυών. Με αυτό δηλητηρίασε η Λητώ τα παιδιά της Νιόβης. Η Άρτεμης, η θεά του κυνηγιού, χρησιμοποιούσε βέλη φτιαγμένα από Ίταμο. Όμως η τοξική ουσία που περιέχει, η ταξόλη, απετέλεσε πρώτη ύλη για την παρασκευή φαρμάκων.

Εκτός από τις φαρμακευτικές ιδιότητες, ο Ίταμος είναι γνωστός και για την άριστη ποιότητα του ξύλου του. Από αυτό έφτιαχναν τον Μεσαίωνα οι βασιλείς της Β. Ευρώπης τα βέλη τους. Σήμερα λόγω του χρώματος και της σκληρότητάς του, θεωρείται άριστο ξύλο για την κατασκευή πολυτελών επίπλων και ξυλόγλυπτων. Επίσης χρησιμοποιείται σαν καλλωπιστικό δένδρο σε πάρκα, επειδή είναι ανθεκτικό και διατηρεί όλο το χρόνο τα καταπράσινα φύλλα του.