Κι έγινε η βροχή χαλάζι...

Η μεγάλη χαλαζόπτωση, που έπληξε τη Νάουσα πριν μια βδομάδα, με συνέπεια μεγάλες καταστροφές σε καλλιέργειες, δρόμους και άλλες ανθρώπινες κατασκευές, έδειξε για μια ακόμη φορά πόσο μικροί είμαστε μπροστά στις φυσικές δυνάμεις. Μπορεί η επιστήμη και η τεχνολογία να έχουν κάνει μεγάλη πρόοδο, ο άνθρωπος να έχει δημιουργήσει πολλά και να έχει ανακαλύψει ακόμη περισσότερα και όμως η δύναμή του είναι ελάχιστη μπροστά στη δύναμη της φύσης. Νομίζουμε ότι

με τα επιτεύγματά μας έχουμε γίνει κυρίαρχοι του σύμπαντος μέχρι που κάποια φυσική καταστροφή, όπως ένα ηφαίστειο, ένας σεισμός, μια καταιγίδα μας ξαναβάζουν στη θέση μας. Όπως γράψαμε πολλές φορές, είναι εντελώς κουτό να υποστηρίζουμε ότι η φύση με τις καταστροφές αυτές μας εκδικείται για όσα κακά την κάνουμε. Απλά στη φύση υπάρχουν οι φυσικοί κανόνες, οι φυσικές δυνάμεις και οι φυσικοί νόμοι, οι οποίοι διατηρούν την ισορροπία και τη μεγάλη ποικιλία στο κλίμα, στη μορφολογία του εδάφους, στους οργανισμούς. Εάν δεν υπήρχαν οι φυσικές αυτές δυνάμεις, τότε η γη θα παρουσίαζε μια θλιβερή ομοιομορφία και μια πολύ εύθραυστη ισορροπία. Ο άνθρωπος λοιπόν σαν δημιούργημα και μέρος της φύσης είναι υποχρεωμένος να ζει μέσα σ’ αυτή και να προσαρμόζεται σεβόμενος τους κανόνες της.

Επειδή, όπως συμβαίνει συνήθως μετά από μια μεγάλη καταστροφή, όλοι γίνονται ειδικοί και διαδίδονται πολλές ανόητες φήμες, σήμερα θα αφήσουμε για λίγο τη βοτανολογία και θα ασχοληθούμε με τη μετεωρολογία, γράφοντας λίγα πράγματα σχετικά με τη δημιουργία του χαλαζιού.

Το χαλάζι λοιπόν είναι και αυτό ένα από τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα, όπως η βροχή, το χιόνι κ.λ.π. Για να δημιουργηθεί χρειάζονται κάποιες ιδιαίτερες συνθήκες. Οι κόκκοι χαλαζιού δημιουργούνται μέσα σε μεγάλα κατακόρυφα σύννεφα, τους σωρειτομελανίες με τον παρακάτω μηχανισμό:

Όλα ξεκινούν από κάποιες σταγόνες νερού, που τυχαίνει να βρίσκονται στα κατώτερα στρώματα του νέφους. Στα σύννεφα αυτά εμφανίζονται πολλά ανοδικά ρεύματα. Έτσι κάποιο από αυτά τα ρεύματα μεταφέρει τη σταγόνα σε ανώτερες ψυχρές περιοχές, όπου παγώνει και μεγαλώνει ο όγκος της. Κατόπιν μπορεί κάποιο άλλο καθοδικό ρεύμα να την φέρει πιο κάτω. Εκεί γύρω της συγκεντρώνονται υδρατμοί, οι οποίοι υγροποιούνται. Έτσι όταν άλλο ρεύμα την ανεβάσει προς τα ανώτερα στρώματα του νέφους, το «παγάκι» γίνεται ακόμη μεγαλύτερο. Αυτές οι κινήσεις μπορούν να συμβούν πολλές φορές με συνέπεια όλο και να μεγαλώνει ο όγκος και το βάρος του. Γιαυτό το χαλάζι αποτελείται από πολλά στρώματα πάγου. Ώσπου κάποια στιγμή το βάρος του δεν του επιτρέπει να ανεβαίνει πλέον προς τα επάνω και με τη βοήθεια νέων ρευμάτων πέφτει στο έδαφος με μορφή χαλαζιού. Πολλές φορές ενώ περνάει από θερμά στρώματα αέρα, μπορεί να λιώσει και έτσι να πέσει στο έδαφος σαν ισχυρή βροχή με μεγάλες σταγόνες.

Συνήθως ο χαλαζόκοκκος έχει διάμετρο 2 – 5 εκατοστά και βάρος 10 – 15 γραμμάρια. Μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο χαλάζι είχε βάρος 1520 γραμμάρια και έπεσε στην Ινδία. Η δύναμη του χαλαζιού οφείλεται στο βάρος του και στο μεγάλο ύψος απ’ όπου πέφτει, περίπου 3000 μέτρα.

Οι περιοχές που υποφέρουν από χαλαζοπτώσεις είναι αυτές που βρίσκονται κοντά σε έντονο ανάγλυφο, όπου επικρατούν τα ανοδικά ρεύματα.

Πώς μπορεί λοιπόν να προστατευτούμε από το χαλάζι; Μια πρώτη συμβουλή είναι να καλλιεργούμε φυτά, των οποίων η συγκομιδή γίνεται πριν την εποχή των χαλαζοπτώσεων. Δεύτερο να παίρνουμε προστατευτικά μέτρα, όπως ειδικά δίχτυα κ.λ.π..  Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί και ειδικά κέντρα παρακολούθησης των χαλαζονεφών. Έτσι όταν επίκειται χαλαζόπτωση, βομβαρδίζονται τα σύννεφά και το χαλάζι μετατρέπεται σε βροχή. Όμως και αυτή η μέθοδος είναι δαπανηρή και πολλές φορές δεν πετυχαίνει.

Το συμπέρασμα είναι ότι δεν μπορούμε να τα βάλουμε με τη φύση. Και δυστυχώς όπως συμβαίνει πάντοτε τελικά την πληρώνουν οι μικροί και φτωχοί αγρότες, οι οποίοι βλέπουν τους κόπους τους και τα έξοδα μιας χρονιάς μέσα σε λίγα λεπτά να πάνε χαμένα. Ας ελπίσουμε η πολιτεία να αποζημιώσει τους πληγέντες παραγωγούς, διότι δεν πρέπει να ξεχνούν όλοι οι αρμόδιοι, ότι η οικονομία της χώρας μας στηρίζεται στην πρωτογενή παραγωγή και πρέπει γεωργοί και κτηνοτρόφοι να στηρίζονται πρώτοι απ’ όλους από το κράτος μας…  

Βότανα του Βερμίου: 55. Περικοκλάδα

Η περικοκλάδα είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα αγριόχορτα που φυτρώνει όχι μόνο στο βουνό μας, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Θα τη συναντήσουμε στους πρόποδες του βουνού, στα λιβάδια, σε εύφορες και άγονες γεωργικές εκτάσεις, στους φράχτες, στις άκρες των δρόμων, ακόμη και να αναρριχάται στους τοίχους των σπιτιών. Μάλιστα είναι ένα από τα επικίνδυνα ζιζάνια, που ταλαιπωρούν τους αγρότες μας. Είναι πολύ ανθεκτική και φυτρώνει σε ολόκληρο τον πλανήτη εκτός

από την πολική ζώνη. Παρ’ όλα αυτά αποτελεί ένα σημαντικό βότανο χάρη στις πολλές φαρμακευτικές ιδιότητές της.

Η περικοκλάδα λοιπόν φέρει το επιστημονικό όνομα Κομβόλβουλος ο αρουραίος (Convolvulus arvensis) και ανήκει στην οικογένεια των Κομβολβουλίδων (Convolvulaceae). Είναι γνωστή με τα ονόματα περιπλοκάδα, περικοκλάδι, χωνάκι κ.λ.π. Χαρακτηρίζεται από τον λεπτό μακρύ βλαστό της, ο οποίος έρπει ή αναρριχάται. Τα φύλλα της έχουν σχήμα αβγοειδές, μακρουλά και μυτερά στην άκρη. Τα άνθη της είναι σχετικά μεγάλα, βγαίνουν από τις μασχάλες και έχουν ενιαία στεφάνη σε σχήμα χωνιού, που αποτελείται από πέντε μέρη με άσπρο ή ρόδινο χρώμα, 5 στήμονες και 5 στύλους. Ο καρπός της είναι κάψα και περιέχει αρκετούς μικρούς σπόρους. Ανθίζει από την άνοιξη μέχρι και το φθινόπωρο. Συχνά συναντούμε σε πιο υγρά μέρη και την «Περικοκλάδα καλυστέγη» των φρακτών, η οποία έχει μεγαλύτερα άσπρα άνθη και φύλλα που μοιάζουν με καρδιές.

Η περικοκλάδα περιέχει σημαντικές χημικές ουσίες, όπως ρητίνες, σαπωνίνες, αλκαλοειδή, κόμμι, σάκχαρα, μέταλλα κ.λ.π. Συνήθως χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς οι ρίζες και τα φύλλα της. Έχει ιδιότητες αντιπυρετικές, καθαρκτικές, υπακτικές, διουρητικές και χολαγωγές. Επίσης χρησιμοποιείται εξωτερικά για δερματικές παθήσεις. Κάποια είδη περικοκλάδας χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία ή σαν χρωστικές ουσίες.

Χρειάζεται προσοχή στη χρήση της και συμβουλές από ειδικούς, διότι περιέχει και κάποιες επικίνδυνες ουσίες. 

Βότανα Του Βερμίου: 54. Βερμπάσκο

Tο Βερμπάσκο είναι ένα φυτό, πολύ συνηθισμένο στα μέρη μας. Θα το συναντήσουμε κυρίως στα λιβάδια, στις άκρες των χωραφιών και στους πρόποδες του βουνού μας. Μάλιστα συνήθως έχει  μεγάλο μέγεθος και έτσι ξεχωρίζει από μακριά.

Πρόκειται για το φυτό Βερμπάσκο ο θάψος (Verbascum thapsus), το οποίο είναι γνωστό με τα ονόματα φλώμος, φλομόχορτο, γλώσσα, μεσίσανδρος, καλάνθρωπος κ.λ.π. Ανήκει στην οικογένεια των Σκροφουλαριίδων (Scrophulariaceae) και στο ίδιο γένος ανήκουν πάνω από 350 είδη με μερικά από αυτά να είναι ενδημικά της ελληνικής γης. Είναι φυτά μονοετή, διετή ή πολυετή. Χαρακτηριστικό

τους είναι το χνούδι, που στα περισσότερα είδη σκεπάζει τα φύλλα και τον βλαστό. Έχουν στέλεχος συνήθως όρθιο με ύψος που μπορεί να φθάσει και τα 2 μέτρα. Τα φύλλα του είναι μεγάλα και παχιά με αυγοειδές ή λογχοειδές σχήμα και βγαίνουν κατευθείαν από το στέλεχος.  Τα άνθη του είναι κίτρινα με 5 λοβούς,  5 στήμονες και  σχηματίζουν στάχυ.  Ανθίζει συνήθως την άνοιξη και το καλοκαίρι.

Το βερμπάσκο χρησιμοποιείται σαν θεραπευτικό βότανο χάρη στις πολλές χημικές ουσίες που περιέχει, όπως σαπωνίνες, αιθέρια έλαια, οργανικά οξέα, φυτική κόλλα, χρωστικές κ.λ.π. Χρησιμοποιούνται περισσότερο τα φύλλα και τα άνθη του. Τα φύλλα σε εξωτερική χρήση είναι επουλωτικά. Επίσης βοηθούν στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος και άλλων παθήσεων του αναπνευστικού (βήχας, κοκίτης, βρογχίτιδα, άσθμα κ.λ.π.). Τα άνθη του χρησιμοποιούνται σαν αποχρεμπτικά, μαλακτικά, αντισπασμωδικά, καταπραϋντικά, παυσίπονα και ηρεμιστικά κατά της αϋπνίας.

Το βερμπάσκο είναι διουρητικό και γενικά έχει ιδιότητες που βοηθούν στην καλή λειτουργία του ουροποιητικού. Επίσης σε εξωτερική χρήση απαλύνει τον πόνο στις αρθρώσεις και βοηθάει  στη θεραπεία δερματικών προβλημάτων, όπως χιονίστρες, καλόγηρους, παρανυχίδες, αιμορροΐδες κ.λ.π. Πολλοί βάζουν άνθη βερμπάσκου μέσα σε ελαιόλαδο, όπως το βάλσαμο, και το χρησιμοποιούν για τη θεραπεία της ωτίτιδας. Όλα  αυτά φυσικά χρειάζονται προσοχή και συμβουλές από ειδικούς.

Το βερμπάσκο χρησιμοποιείται ακόμη και σαν καλλυντικό, σαν βαφή μαλλιών. Ένα υγρό, που παρασκευάζεται με πρώτη ύλη τα άνθη, δίνει στα μαλλιά ένα χρυσόξανθο χρώμα.

Βότανα του Βερμίου: 53. Παλιούρι

Σήμερα θα αναφερθούμε σε ακόμη ένα πολύ παρεξηγημένο φυτό, που το συναντούμε στο βουνό μας, στα λιβάδια και στις άκρες των χωραφιών. Πρόκειται για το παλιούρι, ένα θάμνο που χαρακτηρίζεται από τα πολλά και φοβερά αγκάθια του, γιαυτό και οι αγρότες προσπαθούν να τον εξολοθρέψουν από τα κτήματά τους, εκτός από μερικούς, οι οποίοι τον χρησιμοποιούν σαν προστατευτικό φράχτη

. Μάλιστα σύμφωνα με την παράδοση από παλιούρι ήταν κατασκευασμένο το ακάνθινο στεφάνι που έβαλαν οι Εβραίοι στο Χριστό πριν τον σταυρώσουν.  

Το παλιούρι λοιπόν φέρει το επιστημονικό όνομα Πάλιουρας (Paliurus spina – christi και  Paliurus aculeatus) και είναι γνωστός με τα ονόματα τσαλί, πάλιουρας, παλέουρο κ.λ.π. Είναι ένας φυλλοβόλος θάμνος που ανήκει στην οικογένεια των Ραμνοειδών ή Ραμνωδών (Rhamnaceae). Φυτρώνει σε ολόκληρη την Ελλάδα και γενικά στις Μεσογειακές χώρες, σε περιοχές σχετικά χαμηλού υψομέτρου και ημιορεινές. Αντέχει στην ξηρασία.  Έχει ύψος περίπου 2 – 3 μέτρα. Τα φύλλα του είναι σχετικά μικρά αυγοειδή και στη βάση τους έχουν δυο μυτερά αγκάθια, τα οποία μάλιστα σκαλώνουν σαν αγκίστρια και είναι δύσκολη η αφαίρεσή τους από το δέρμα και τα ρούχα.. Τα άνθη του είναι μικρά κίτρινα και βγαίνουν πολλά μαζί στις μασχάλες των φύλλων την άνοιξη  με αρχές καλοκαιριού. Ο καρπός του έχει σχήμα ημισφαιρίου και περιβάλλεται  από ένα πτερύγιο.

Σαν βότανο χρησιμοποιούνται κυρίως οι καρποί του παλιουριού. Περιέχουν χημικές ουσίες, όπως τανίνες, αλκαλοειδή κ.λ.π. Έχουν ιδιότητες που βοηθούν στην καλή λειτουργία του πεπτικού και του ουροποιητικού συστήματος. Χρησιμοποιούνται για τη δυσκοιλιότητα, τη διάρροια, σαν καθαρκτικό, για τις πέτρες των νεφρών και της ουροδόχου κύστης. Επίσης έχουν ιδιότητες διουρητικές, αντισηπτικές, αντιφλεγμονώδεις, αποχρεμπτικές κ.λ.π. Χρησιμοποιούνται για προβλήματα του αναπνευστικού, όπως βήχας, άσθμα, βρογχίτιδα. Ακόμη βοηθάνε στην υπέρταση και την αρθρίτιδα. Εξωτερικά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία προβλημάτων του δέρματος, όπως λειχήνες, εκζέματα κ.λ.π. Μερικοί υποστηρίζουν ότι θεραπευτικές ιδιότητες, κυρίως για το ουροποιητικό σύστημα, διαθέτουν και οι ρίζες του θάμνου.

Η στήλη μας δεν δίνει συμβουλές για τον τρόπο χρήσης του παλιουριού και των άλλων βοτάνων, διότι δεν είμαστε οι ειδικοί. Πριν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο θα πρέπει πρώτα να ρωτήσουμε το γιατρό ή κάποιον άλλον ειδικό.

Τέλος το παλιούρι θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα μελισσουργικά φυτά. Τα άνθη του προσελκύουν τις μέλισσες, οι οποίες παράγουν ένα κιτρινωπό μέλι άριστης ποιότητας.