Ημέρα της Γης και άλλα...

Την περασμένη Κυριακή γιορτάσαμε την «Ημέρα της Γης», μια ημέρα που θεσπίστηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για να μας θυμίζει τη μεγάλη προσφορά της μητέρας Γης στον άνθρωπο και κυρίως για να μας ευαισθητοποιεί απέναντι στα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας σήμερα. Επίσης προχθές είχαμε ακόμη μια θλιβερή επέτειο. Συμπληρώθηκαν ήδη 26 χρόνια από το τραγικό ατύχημα του Τσερνομπίλ. Από τότε που το πυρηνικό εργοστάσιο της Ουκρανίας με τη διαρροή της ραδιενέργειας μόλυνε ανεπανόρθωτα σχεδόν τη μισή Ευρώπη. Χιλιάδες ήταν τα πρώτα θύματα του «ατυχήματος», ακολούθησαν εκατομμύρια συνανθρώπων μας με προβλήματα υγείας και ακόμη και σήμερα πολλοί επιστήμονες αποδίδουν τα κρούσματα καρκίνων, τα οποία αυξάνονται αλματωδώς, στη ραδιενέργεια του Τσερνομπίλ.

Δυστυχώς για κανένα από τα παραπάνω δεν ακούσαμε το παραμικρό από τα τηλεοπτικά δελτία και γενικά από τα ΜΜΕ της χώρας μας. Όλα αποσιωπήθηκαν πλήρως στο βωμό της προεκλογικής περιόδου. Δυστυχώς σήμερα το περιβάλλον έρχεται σε δεύτερη μοίρα, έχουν προτεραιότητα οι πολιτικοί μας και τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα, που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Το φαινόμενο αυτό ασφαλώς δεν είναι ούτε ελληνικό, ούτε πρωτόγνωρο. Οι μεγαλύτερες καταστροφές στο περιβάλλον συντελούνται σε φτωχές και υπανάπτυκτες χώρες και κυρίως σε χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και προσπαθούν μέσα από την «ανάπτυξη» να επιβιώσουν. Θεωρείται πολυτέλεια η προστασία του περιβάλλοντος στις χώρες αυτές και τελικά μπορεί να ξαναευαισθητοποιηθούν όταν περάσουν πλέον στην οικονομική πρόοδο και ανάπτυξη. Τότε όμως θα είναι πολύ αργά, διότι, όπως είπε και ο σοφός ινδιάνος, όταν εξαφανιστούν τα δάση, τα ποτάμια και οι λίμνες, τότε δεν θα μπορούμε να τραφούμε μόνο με χρήματα Ξεχνούν λοιπόν όλοι αυτοί που κυβερνούν και ‘μας και όλο τον κόσμο ότι η μητέρα γη είναι αυτή που μας τροφοδοτεί με τρόφιμα, νερό, μεταλλεύματα και πολλές ακόμη πρώτες ύλες και όταν αρρωστήσει η γη μας, τότε θα πάψει να μας τρέφει και να μας συντηρεί, άρα δεν μπορεί να υπάρχει πλέον καμία ανάπτυξη και οικονομική πρόοδος. Ευτυχώς μπροστά σ’ αυτή τη μιζέρια έχουμε κάποιες αχτίδες φωτός, οι οποίες προέρχονται από τον εθελοντισμό και τον πολιτισμό μας. Τέτοια δείγματα είχαμε και εμείς εδώ στη μικρή μας πόλη την τελευταία βδομάδα. Οι εκδηλώσεις που έγιναν προς τιμή του Ολοκαυτώματος, μπορεί να μην περιείχαν βαρύγδουπα ονόματα και φίρμες, όμως ήταν άριστα οργανωμένες και προσέφεραν στον κόσμο συγκίνηση, μόρφωση και πραγματική ψυχαγωγία. Η παρουσίαση του ιστορικού βιβλίου από το Σύλλογο Αριστοτέλη δείχνει ότι ακόμη στον τόπο μας αρκετοί ειδικοί και μη αγαπούν τη Νάουσα και ασχολούνται με τη διερεύνηση της ιστορικής αλήθειας. Στα ίδια πλαίσια κινήθηκαν και οι εκδηλώσεις τιμής στον ποιητή Δ. Μπρούχο και η ομιλία για τη συμμετοχή των Βλάχων στην επανάσταση του 1822. Η υπέροχη εκδήλωση του νέου φιλανθρωπικού σωματείου Ελπίδα δείχνει ότι στον τόπο μας υπάρχουν πολλοί σωστοί καλλιτέχνες και άνθρωποι με αισθήματα και αγάπη στον συνάνθρωπό τους. Οι τελετές στο ιστορικό μας πάρκο και στον καταρράκτη της Αράπιτσας μας θύμισαν με τον καλύτερο τρόπο τη θυσία των προγόνων μας, που προτίμησαν να σκοτωθούν παρά να υποδουλωθούν στον κατακτητή. Η συμμετοχή της φιλαρμονικής Λαμίας δείχνει ότι η ιστορία της Νάουσας και η μεγάλη προσφορά της στον απελευθερωτικό αγώνα, μπορεί να μην περιλαμβάνεται στα σχολικά βιβλία, όμως συγκινεί και εμπνέει ακόμη όλους τους Έλληνες. Ασφαλώς δεν ξεχνάμε την εκδήλωση του Λυκείου των Ελληνίδων, που για μια ακόμη φορά μας έκανε περήφανους τιμώντας την ιστορία και τις παραδόσεις μας. Όλες αυτές οι εκδηλώσεις έχουν μεγάλη αξία γιατί είναι δουλειά εθελοντική και προέρχεται από ανθρώπους που δημιουργούν με αποκλειστικό κίνητρο το μεράκι και την αγάπη που έχουν για τον πολιτισμό και τον τόπο τους. Δεν γράφουμε εσκεμμένα τα ονόματα των φίλων συμπολιτών μας, διότι είναι πάρα πολλοί και φοβόμαστε μήπως αδικήσουμε κάποιους από αυτούς. Σ' αυτή την εθελοντική πολιτιστική προσφορά με χαρά παρατηρούμε ότι ξεχωρίζουν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές μας. Αυτούς τους τελευταίους μήνες των μαθημάτων σιγά σιγά όλα σχεδόν τα σχολεία παρουσιάζουν τις δουλειές τους στα πλαίσια των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων τους. Δουλειές που γίνονται έξω από το ωρολόγιο πρόγραμμα και συμμετέχουν εθελοντικά εκπαιδευτικοί και μαθητές πάντα με τη συμπαράσταση των γονιών τους. Προχθές είχαμε τη μεγάλη τύχη να παρακολουθήσουμε μια άρτια προετοιμασμένη εκδήλωση από το Γυμνάσιο Κοπανού. Τα παιδιά με τη βοήθεια άξιων καθηγητών και πολλών γονιών παρουσίασαν με ιδανικό τρόπο θεατρικά, τραγούδια και χορούς της Σμύρνης δείχνοντας ότι στο σχολείο αυτό, όπως και σε ακόμη πολλά σχολεία του Δήμου μας γίνεται σημαντική δουλειά. Συγχαρητήρια στους μαθητές μας και στους ακούραστους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι εξακολουθούν να επιτελούν το υπέροχο λειτούργημά τους παρά τα οικονομικά και πολλά ακόμη προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Ίσως όλα αυτά είναι τελικά πολύ πιο σημαντικά από πολλές πολιτικές ομιλίες και συνεντεύξεις που θα παρακολουθήσουμε τις μέρες αυτές.

Έχει ο καιρός γυρίσματα...

Πέρασε λοιπόν και το Πάσχα, χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε. Αυτό το παράπονο ακούγεται φέτος από πολλά στόματα. Ίσως να ‘φταιγε ο κακός καιρός, οι βροχές και το κρύο, που δεν άφησαν τον κόσμο να γλεντήσει στη φύση ή να πάει κάποια μικρή έστω εκδρομή. Φέτος δεν έγινε ακόμη και περιφορά του επιταφίου πολλών εκκλησιών μας, ούτε ακούσαμε βεγγαλικά και πυροτεχνήματα στην Ανάσταση, ούτε λάλησε ο ζουρνάς στις γειτονιές μας.
Βέβαια ο κακός καιρός μπορεί να αποτελεί δικαιολογία και τελικά να φταίνε άλλα πράγματα, που δεν καταλάβαμε το φετινό Πάσχα. Πρώτα ασφαλώς φταίει η οικονομική κρίση, η ανέχεια και η ανεργία που πλήττει τον τόπο μας. Πώς να επιχειρήσει κάποιος να κάνει εκδρομή με το αυτοκίνητό του, όταν μόνο μια απόσταση μέχρι τη Θεσσαλονίκη κοστίζει περισσότερο από 30 ευρώ; Πώς να έχει κάποιος κέφι να γλεντήσει και να τραγουδήσει όταν δεν γνωρίζει τι του ξημερώνει αύριο;

Τη βδομάδα που μας πέρασε ορίστηκε επιτέλους και η ημέρα των εθνικών εκλογών. Όμως και αυτό σχεδόν πέρασε στον κόσμο απαρατήρητο. Οπωσδήποτε η φετινή προεκλογική περίοδος δεν θα έχει καμία σχέση με το παρελθόν. Οι πολίτες δείχνουν μια παγερή αδιαφορία, η οποία φυσικά πηγάζει από την απέχθεια που δείχνουν προς τους πολιτικούς μας, κυρίως μετά από όσα συνέβηκαν τα τελευταία χρόνια και δυστυχώς εξακολουθούν να συμβαίνουν και σήμερα. Η αδιαφορία αυτή μπορεί μετά από κάποιο σημείο να αποβεί και επικίνδυνη. Όταν οι σοβαροί και ικανοί δεν επιθυμούν να ασχοληθούν με την πολιτική, τότε δίνεται η δυνατότητα σε κάποιους μέτριους πολιτικάντηδες να αναρριχηθούν στα πολιτικά αξιώματα και τελικά να μας κυβερνήσουν. Γιαυτό δεν έχουν άδικο αυτοί που λένε ότι οι πολιτικοί μας είναι καθρέπτης της κοινωνίας μας, εφόσον εμείς τους εκλέγουμε. Από την άλλη πλευρά πάλι γνωρίζουν πολύ καλά όσοι ικανοί και αδιάφθοροι τόλμησαν να ασχοληθούν με την πολιτική τι βρήκαν μπροστά τους…
Στις προηγούμενες προεκλογικές περιόδους η στήλη μας συνήθιζε να ασχολείται με τη μεγάλη ρύπανση του περιβάλλοντος, αποτέλεσμα της προεκλογικής κίνησης και προπαγάνδας των κομμάτων. Χιλιάδες τόνοι χαρτιού και πλαστικού σπαταλιόνταν για το τύπωμα προεκλογικών φυλλαδίων, αφισών κ.λ.π., εκατομμύρια ευρώ ξοδεύονταν για τη μετακίνηση των οπαδών και ψηφοφόρων με λεωφορεία, τραίνα και αεροπλάνα. Είχαμε αφόρητη ηχορύπανση στις προεκλογικές συγκεντρώσεις και γύρω από τα εκλογικά κέντρα. Φέτος για την ώρα τουλάχιστον δεν φαίνεται να επαναλαμβάνεται αυτή η απαράδεκτη κατάσταση. Φέτος λίγο δύσκολα τολμούν να βγουν οι υποψήφιοι στον κόσμο. Οι περισσότεροι αρκούνται στις εμφανίσεις στους τηλεοπτικούς σταθμούς και επικοινωνούν με τους πολίτες περισσότερο με τα ηλεκτρονικά μηνύματα, μέσω διαδικτύου και κινητών τηλεφώνων. Έτσι λοιπόν φαίνεται ότι μόνο το φυσικό μας περιβάλλον έχει να κερδίσει από τη φετινή ήσυχη προεκλογική περίοδο, αρκεί βέβαια οι παλιές συνήθειες να μην ξαναγυρίσουν και το κέρδος στο περιβάλλον να μη μοιάζει με αυτό, που οφείλεται στην αποβιομηχάνιση της χώρας μας.
Ακόμη και ο αυριανός εορτασμός του Ολοκαυτώματος της Νάουσας και αυτός φέτος φαίνεται ότι θα είναι αρκετά διαφορετικός, πιο ήσυχος, χωρίς υψηλούς καλεσμένους. Άλλες χρονιές παραπονιόμασταν όταν δεν μας τιμούσαν οι υψηλά ιστάμενοι, υπουργοί, πρωθυπουργοί κ.λ.π. Φέτος, παρά την προεκλογική περίοδο, δεν θα δούμε στη γιορτή πολλούς επίσημους, πράγμα που δεν φαίνεται να ενοχλεί και ιδιαίτερα.
Έχει ο καιρός γυρίσματα λοιπόν. Εκείνο πάντως που πρέπει ο αγνός λαός μας να προσέχει είναι πρώτα να τιμάει την ιστορία και τις παραδόσεις του, γιατί αυτό αποτελεί στέρεο βάθρο και γερό θεμέλιο για την ύπαρξη του πολιτισμού μας και να μην παρασύρεται εύκολα, επιλέγοντας τους πολιτικούς που πράγματι αξίζουν για να αντιπροσωπεύσουν και να κυβερνήσουν αυτόν τον περήφανο λαό και τον προικισμένο με όλες τις φυσικές ομορφιές τόπο.

Τα παραδοσιακά σπίτια της Νάουσας

Αφορμή για το σημερινό μας σημείωμα στάθηκε η μεγάλη πυρκαγιά που εκδηλώθηκε την περασμένη βδομάδα στην πόλη μας , κατέστρεψε δύο παλιά σπίτια και απείλησε επίσης δυο από τα ελάχιστα σπουδαία παραδοσιακά σπίτια της Νάουσας, που ακόμη διατηρούνται, το μύλο του Ματθαίου και το σπίτι του Μούγγρη.

Καλό θα ήταν αυτό το δυσάρεστο γεγονός να αποτελούσε και αφορμή για όλους μας, αρμόδιους και μη, να θυμηθούμε λίγο τα όμορφα παραδοσιακά σπίτια της Νάουσας, που σιγά- σιγά εξαφανίζονται. Τα περισσότερα γκρεμίζονται για να γίνουν «σύγχρονες» πολυκατοικίες, άλλα παραμένουν εγκαταλειμμένα και παραμελημένα και αργοπεθαίνουν.
Μπορούμε να διακρίνουμε τα παλιά σπίτια της Νάουσας σε διάφορες κατηγόριες, ανάλογα με την ηλικία και με τον τρόπο κατασκευής τους :
Έτσι π.χ. έχουμε τα παραδοσιακά σπίτια που ακολουθούν το γνωστό «Μακεδονικό» ρυθμό. Παρόμοια θα συναντήσουμε στη Βέροια, την Κοζάνη, την Έδεσσα και γενικά σ’ όλο τον χώρο της ΚΔ και Δ. Μακεδονίας. Έχουν κτιστεί στις αρχές του αιώνα μας από ντόπιους και Ηπειρώτες μαστόρους. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν απλά : πέτρες, πλιθιά και ξύλα. Όλα προέρχονται από τις γύρω περιοχές.
Τα σπίτια αυτά είναι συνήθως διώροφα και έχουν εσωτερική αυλή. Στην αυλή αυτή βρίσκονταν οι αποθήκες και ο στάβλος. Η εξώπορτα είναι κατασκευασμένη από ξύλο ή μέταλλο ώστε να ασφαλίζει καλά το σπίτι.
Στο ισόγειο υπάρχουν μεγάλοι χώροι, κελάρια, αποθήκες, στάβλοι. Στον πρώτο όροφο ήταν το χειμερινό με χαμηλοτάβανα δωμάτια. Εκεί περνούσαν οι Ναουσαίοι τον χειμώνα τους γύρω από το τζάκι, καθισμένοι σε μιντέρια και πίνοντας το κόκκινο τοπικό κρασί.
Ο δεύτερος όροφος περιλαμβάνει τα δροσερά καλοκαιρινά δωμάτια. Πολλές φορές προεξέχει (σαχνισί) ώστε να δέχεται όσο γίνεται περισσότερο τις ακτίνες του ήλιου.
Μια άλλη κατηγορία παραδοσιακών σπιτιών είναι αυτά, που την απλή πρόσοψή τους έχουν καλυμμένη με διακοσμητικά τούβλα. Οι πόρτες τους είναι θολωτές μεταλλικές ή ξύλινες.
Στην Τρίτη κατηγορία ανήκουν τα σπίτια με νεοκλασικά χαρακτηριστικά. Συνήθως είναι νεώτερα από τα προηγούμενα και κατασκευασμένα από πέτρα. Στην πρόσοψη τους έχουν ανάγλυφα διακοσμητικά και στο εσωτερικό τους μεγάλα δωμάτια, εσωτερική σκάλα κ.λ.π.
Τα περισσότερα παραδοσιακά σπίτια της Νάουσας έχουν συνδεθεί με την ιστορία της πόλης μας. Σε πολλά από αυτά έζησαν σπουδαίοι ήρωες της επανάστασης του 1822, του Μακεδονικού αγώνα κ.λ.π. Μερικά μάλιστα είχαν πολεμίστρες και κάγκελα στα παράθυρα, για να προστατεύονται από επιδρομές του Τούρκου κατακτητή.
Είναι κρίμα λοιπόν αυτά τα όμορφα και ιστορικά σπίτια να αφήνονται απροστάτευτα. Είναι κρίμα να γκρεμίζονται και στη θέση τους να ξεφυτρώνουν άχαρες οικοδομές.
Βέβαια δεν είναι δυνατόν οι ένοικοι των σπιτιών αυτών να αναλάβουν τα υπέρογκα έξοδα συντήρησης. Δεν είναι δυνατόν επίσης να εμποδίσει κανείς τους ανθρώπους αυτούς να αποκτήσουν ένα πιο «άνετο» και σύγχρονο σπίτι. Έχουν κάθε δικαίωμα να το κάνουν. Το καλύτερο θα ήταν η πολιτεία και ο Δήμος σε συνεργασία με τους ιδιοκτήτες να αναλαμβάνουν τη διατήρηση και συντήρηση - αξιοποίηση των παραδοσιακών σπιτιών. Φυσικά χρειάζονται χρήματα και δεν αρκεί ο χαρακτηρισμός ενός σπιτιού σαν «διατηρητέου». Διότι και στην πόλη μας ορισμένα σπίτια χαρακτηρίστηκαν «διατηρητέα» αλλά δεν έτυχαν καμίας συντήρησης και προστασίας.
Το ευχάριστο είναι ότι τελευταία στη Νάουσα ορισμένοι ιδιώτες, σύλλογοι και ο Δήμος κατάλαβαν την αξία των παραδοσιακών σπιτιών και κατάφεραν να συντηρήσουν ή να ανακατασκευάσουν ορισμένα από αυτά. Η οικία Μπουτάρη, όπου στεγάζεται το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου, η οικία Οικονομίδη, όπου στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο, η οικία Μούγγρη, που με πολλές θυσίες ο Σύλλογος Αριστοτέλης προσπαθεί να διασώσει, το εργοστάσιο Λόγγου – Τουρπάλη, όπου στεγάζεται το Πανεπιστήμιο, ο μύλος του Μάκη, τα σπίτια που στεγάζονται ο Σύλλογος των Βλάχων και το Λύκειο Ελληνίδων και ακόμη μερικά παραδοσιακά σπίτια είναι μερικά δείγματα της παλιάς Νάουσας. Ελπίζουμε ότι οι σχετικές εργασίες που γίνονται στο εργοστάσιο της Βέτλανς να τελειώσουν γρήγορα και τα όμορφα αυτά κτίρια θα αξιοποιηθούν προς όφελος όλων των Ναουσαίων.