Βότανα του Βερμίου: 18. Σαμπούκος

Ο Σαμπούκος ή ζαμπούκος ή κουφοξυλιά ή αφροξυλιά είναι ένας ακόμη όμορφος θάμνος (σχεδόν δένδρο) που τον συναντούμε αυτή την εποχή με τα μυρωδάτα υπέροχα άνθη του να στολίζει όχι μόνο τις πλαγιές του Βερμίου και το δασάκι του Αγίου Νικολάου, αλλά και κήπους και τα πρανή των

δρόμων.

Το επιστημονικό όνομα του σαμπούκου είναι Σαμπούκος ο μέλας (Sambucus nigra) και ανήκει στην οικογένεια Καπριφολιίδες (Caprifoliaceae) μαζί με πολλά ακόμη γνωστά φαρμακευτικά φυτά, όπως π.χ. το Βιβούρνο. Το ύψος του μπορεί να φθάσει τα 10 μέτρα.  Έχει φύλλα σύνθετα με 5 – 7 μυτερά φυλλαράκια και άνθη μυρωδάτα ασπροκίτρινα με πέντε πέταλα, σε μεγάλες ταξιανθίες, που μοιάζουν με ομπρέλες. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούλιο. Οι καρποί του είναι  μαύροι σφαιρικοί.

Τα άνθη, ο φλοιός, οι καρποί και τα φύλλα του σαμπούκου περιέχουν πολύτιμες χημικές ουσίες, όπως σάκχαρα, βιταμίνες A, B, C, τανίνες, αιθέρια έλαια, ρητίνες, λιπαρά οξέα, πεκτίνη, τριτερπένια, φυτικές χρωστικές κ.λ.π. και χρησιμοποιούνται ήδη από την αρχαιότητα στην μαγειρική (για τουρσιά), στη ζαχαροπλαστική (για λικέρ, μαρμελάδες κ.λ.π.), για βαφές μαλλιών, καλλυντικά κ.λ.π.. Επίσης έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα άνθη του χρησιμοποιούνται σαν αφέψημα για το κρυολόγημα και τη γρίπη, για την ιγμορίτιδα, για την τόνωση του κυκλοφορικού, για τον πονόλαιμο, την αμυγδαλίτιδα κ.λ.π.. Επίσης μ’ αυτά κάνουμε κομπρέσες για τις δερματοπάθειες, για τις χιονίστρες, για οφθαλμικές παθήσεις, για παθήσεις των αυτιών, τον προστάτη κ.λ.π. Ακόμη χρησιμοποιούνται σαν καθαρκτικό, για τους ρευματισμούς και την ουρική αρθρίτιδα. Η φλούδα του βλαστού βρασμένη χρησιμοποιείται σαν διουρητικό και καθαρκτικό. Τα φύλλα του σε αφέψημα χρησιμοποιούνται σαν καθαρκτικό και σε κατάπλασμα ανακουφίζουν από τις ρινορραγίες και τα εγκαύματα. Επίσης χρησιμοποιούνται κοπανισμένα για να απομακρύνουν τα έντομα. Οι καρποί του έχουν καθαρκτικές ιδιότητες, βοηθούν στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας και μαζί με ζάχαρη και γράπα κάνουν ένα εύγευστο και θεραπευτικό λικέρ, που βοηθάει στην αντιμετώπιση του βήχα.

Χρειάζεται προσοχή στο μάζεμα των καρπών. Πρέπει να είναι πολύ ώριμοι, διότι διαφορετικά μπορεί να μας δηλητηριάσουν. Επίσης πρέπει να προσέχουμε, γιατί ο σαμπούκος μοιάζει αρκετά με τα βούζια, τα οποία όμως έχουν πολύ άσχημη μυρουδιά και δεν έχουν τις θεραπευτικές ιδιότητες του.