Βότανα του Βερμίου: 108. Όνοσμα

Μ

πορεί στη σχετική με τα βότανα της Ελλάδας βιβλιογραφία να αναφέρεται σαν φυτό της Στερεάς και Νότιας Ελλάδας, όμως, όπως συνέβη και με πολλά ακόμη φυτά, εμείς το βρήκαμε και αυτό στο βουνό μας, το Βέρμιο, το οποίο αποτελεί έναν πραγματικό παράδεισο βιοποικιλότητας.  Μάλιστα το  συναντήσαμε σε μεγάλη έκταση λίγο έξω από το Ροδοχώρι, στο δρόμο προς τις Παιώνιες, μαζί με πολλά ακόμη ενδιαφέροντα πανέμορφα βότανα.

Είναι φυτό γνωστό από την αρχαιότητα, αναφέρεται στα συγγράμματα του Διοσκουρίδη και

άλλων μεγάλων γιατρών και βοτανολόγων. Πήρε το όνομά του από τις λέξεις «όνος» (γαϊδούρι) και «οσμή» που δηλώνει ότι η μυρουδιά του τραβάει τα γαϊδούρια. Όμως είναι φυτό τοξικό γι’ αυτό καλά θα κάνουμε μόνο να θαυμάζουμε την ομορφιά του και να μην το… δοκιμάζουμε ούτε εμείς οι άνθρωποι, ούτε τα ζώα.

Το επιστημονικό του όνομα είναι Όνοσμα το όρθιο (Onosma erectum) και μοιάζει με το Όνοσμα το ορεινό (Onosma Montana). Στη χώρα μας φυτρώνουν επίσης το Όνοσμα το θαμνώδες  (Onosma frutescens), το Όνοσμα το λεπτανθό (Onosma leptantha), το Όνοσμα το ελληνικό (Onosma graecum) και περίπου 10 ακόμη είδη. Όλα ανήκουν στην οικογένεια των Βοραγινίδων ( Boraginaceae).

Πρόκειται για μια πολυετή πόα ύψους περίπου μισού μέτρου. Φυτρώνει σε σχετικά ξηρά – πετρώδη εδάφη και σε υψόμετρα  μέχρι 800 μέτρα.  Μοιάζει με μικρό θάμνο με πολλούς όρθιους χνουδωτούς βλαστούς από τους οποίους βγαίνουν αντικριστά επίσης χνουδωτά  μακρόστενα φύλλα μήκους περίπου 4 – 5 εκατοστά. Χαρακτηριστικά του είναι τα κιτρινωπά άνθη του σε σχήμα σωλήνα που αποτελούνται από πέντε μακριά πέταλα μήκους περίπου 4 εκατοστών, περιβάλλονται από στενόμακρο κάλυκα, ο οποίος αποτελείται από πέντε λοβούς και εμφανίζονται σε πολλούς κρεμαστούς βοστρύχους. Ανθίζει την άνοιξη (Απρίλιος – Μάιος).

Βότανα του Βερμίου: 107. Αριστολοχία

Τ

ο όνομά της δείχνει ότι έχει αρχαίες ρίζες. Πράγματι η Αριστολοχία είναι ένα βότανο γνωστό από την αρχαιότητα, το συναντούμε σε πολλούς μύθους και το χρησιμοποίησαν όλοι οι μεγάλοι βοτανολόγοι και γιατροί, όπως ο Διοσκουρίδης, ο Θεόφραστος, ο Ιπποκράτης, ο Πλίνιος κ.λ.π.  Είναι ένα ξεχωριστό φυτό, όχι μόνο λόγω του παράξενου άνθους του αλλά και των πολλών φαρμακευτικών ιδιοτήτων του, οι οποίες μάλιστα τελευταία αμφισβητούνται, διότι η χρήση του αποδείχτηκε άκρως επικίνδυνη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Καλό είναι λοιπόν να το

αποφεύγουμε, διότι πρώτα απ’ όλα είναι ισχυρό δηλητήριο. Πήρε το όνομά του από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «άριστον» και «λοχεία», διότι σύμφωνα με τους προγόνους μας, διάφορα παρασκευάσματά του βοηθούσαν τον τοκετό.

Το επιστημονικό της όνομα είναι Αριστολοχία η στρογγύλη (Aristolochia rotunda) και ανήκει στην ξεχωριστή οικογένεια των Αριστολοχίδων (Aristolochiaceae). Είναι γνωστή και με το όνομα αμπελοκλάδι. Στην Ελλάδα συναντούμε γύρω στα 10 είδη, ενώ στον κόσμο περίπου 500. Πιο γνωστά είναι η Αριστολοχία η κρητική (Aristolochia cretica), τα άνθη της οποίας μοιάζουν με μικρά σαξόφωνα, η Αριστολοχία η αειθαλής (Aristolochia sempervirens), η οποία καλλιεργείται και σαν καλλωπιστικό κ.λ.π. Στο βουνό μας θα τη συναντήσουμε στα σκιερά λιβάδια στον δρόμο προς το χιονοδρομικό κέντρο και σε άλλες περιοχές.

Είναι ένα ποώδες φυτό, περιελισσόμενο, με ύψος που μπορεί να ξεπεράσει το μισό μέτρο. Έχει μακριά ρίζα,  μεγάλα ανοιχτοπράσινα τρυφερά  καρδιόσχημα φύλλα (μήκους γύρω στα 8 εκατοστά), τα οποία αγκαλιάζουν τον βλαστό και έχουν ακτινωτή νεύρωση. Στις μασχάλες τους βγαίνουν την άνοιξη τα χαρακτηριστικά άνθη, τα οποία έχουν μήκος γύρω στα 4 - 5 εκατοστά, μοιάζουν με σωλήνα, ο οποίος στην άκρη του έχει μεγάλο άνοιγμα και ένα μακρύ γυρισμένο κάθετα χείλος.  Το χρώμα τους στο σωλήνα είναι ασπροκίτρινο, ενώ στο χείλος μοβ – καφέ με κίτρινες ραβδώσεις. Στις τριχούλες, που βρίσκονται μέσα στο βαθύ άνθος του, παγιδεύονται τα έντομα, τα οποία έτσι βοηθούν στη γονιμοποίηση. Στην προσέλκυση των εντόμων βοηθάει και η έντονη και άσχημη μυρουδιά που εκλύει.

Περιέχει χημικές ουσίες, όπως το αριστολοχικό οξύ, αιθέρια έλαια και άλλα αλκαλοειδή, τα οποία του δίνουν τοξικές ιδιότητες. Παλαιότερα σκευάσματά του χρησιμοποιούνταν εκτός από τα προβλήματα εγκυμοσύνης και σαν επουλωτικό, αιμοστατικό, απολυμαντικό, για τα τσιμπήματα φιδιών και εντόμων κ.λ.π.

Εμείς όμως απλά το θαυμάζουμε και δεν το αγγίζουμε…

Βότανα του Βερμίου: 106. Λάμιο

Α

κόμη ένα όμορφο αγριολούλουδο, ένα πολύτιμο ζιζάνιο, που αυτή την εποχή κυριολεκτικά πλημμυρίζει τα ακαλλιέργητα χωράφια, τις πλαγιές του βουνού μας, τα πάρκα και τους κήπους, είναι το Λάμιο. Παρουσιάζεται με αρκετά είδη, τα οποία μάλιστα έχουν και  πολλές

θεραπευτικές ιδιότητες.

Το επιστημονικό όνομα επίσης είναι Λάμιο (Lamium) και ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Labiatae) μαζί με την μπαλλότα, τη λεβάντα, το δενδρολίβανο, τον δίκταμο κ.λ.π. Αυτή την εποχή θα συναντήσουμε ανθισμένο το είδος Λάμιο το περίβλαστο (Lamium amplexicaule)  και το Λάμιο το πορφυρό (Lamium purpureum) ενώ αργότερα ανθίζει το Λάμιο το λευκό (νεροτσουκνίδα) (Lamium album) και το Λάμιο το γαργανικό (Lamium garganicum). Υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά είδη που τα συναντούμε σπανιότερα. Το όνομά τους το πήραν είτε από το σχήμα των ανθέων, που μοιάζουν με λαιμό, είτε από την  Λάμια της μυθολογίας, είτε από το λατινικό lamium (έλασμα).

Τα δυο λοιπόν είδη που συναντούμε σήμερα είναι ετήσιες πόες σε ύψος περίπου τα 15 - 25 εκατοστά, με όρθιο βλαστό τετράγωνης διατομής. Τα φύλλα τους είναι μικρά μήκους περίπου 2 – 3 εκατοστά, έχουν σχήμα καρδιάς ή νεφρού με έντονη νεύρωση και οδοντωτή περιφέρεια, συνήθως είναι χνουδωτά, τα ανώτερα βγαίνουν περιμετρικά του βλαστού σε σχήμα πυραμίδας, ενώ τα κατώτερα είναι πιο αραιά και διαθέτουν μίσχο, επίσης εκπέμπουν ιδιαίτερη οσμή. Στο είδος Λάμιο το περίβλαστο τα φύλλα έχουν σκουροπράσινο χρώμα, ενώ στο Λάμιο το πορφυρό τα ανώτερα είναι πιο κοκκινωπά.  Τα άνθη του έχουν το χαρακτηριστικό σχήμα όλων των χειλανθών. μοιάζουν με μικρούς σωλήνες, οι οποίοι στην άκρη τους έχουν δύο χείλη (χειλανθή) με πέντε ανισομεγέθη πέταλα. Το χρώμα τους είναι στις αποχρώσεις του ρόδινου (ροζ, λευκορόδινο, κόκκινο, μοβ). Εμφανίζονται στις μασχάλες κυρίως των ανώτερων φύλλων. Ανθίζουν ήδη από τα τέλη Φεβρουαρίου. Ευδοκιμούν σε εδάφη με σχετική υγρασία.

Χαρακτηριστικό όλων των χειλανθών είναι η περιεκτικότητά τους σε πολλά αιθέρια έλαια. Τα Λάμια επίσης περιέχουν τανίνες και πολλά φλαβονοειδή, πράγμα που τα δίνει και φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα άνθη και τα φύλλα χρησιμοποιούνται σαν αναλγητικά, στυπτικά, τονωτικά, επουλωτικά (αιμοστατικά), διουρητικά, για προβλήματα του ουροποιητικού, του αναπνευστικού και του καρδιαγγειακού  (αιμορραγίες, κιρσοί κ.λ.π.) συστημάτων, ακόμη και κατά της μελαγχολίας.  Πάντα με συνταγή ειδικού. Σε ορισμένες περιοχές διάφορα είδη Λάμιου χρησιμοποιούνται βραστά  για την παρασκευή φαγητών και σαλάτας.

Τέλος τα διάφορα είδη Λάμιου και κυρίως το πορφυρό αποτελούν πολύ καλά μελισσοκομικά φυτά, διότι προσελκύουν τις μέλισσες και διαθέτουν άφθονη γύρη και μάλιστα στο τέλος του χειμώνα, σε μια εποχή που ακόμη δεν έχουν ανθίσει τα περισσότερα φυτά.

Ημέρα των ζώων

Αύριο γιορτάζουμε ακόμη μια «ημέρα των ζώων». Μια μέρα, που θα’πρεπε να την αφιερώσουμε στην αγάπη και φροντίδα προς όλους τους ζωικούς οργανισμούς, που ζουν γύρω μας και κάνουν τον πλανήτη και την ίδια τη ζωή μας πιο όμορφη. Χωρίς τα ζώα, μικρά και μεγάλα, θα ήταν αδύνατη η ζωή πάνω στη γη. Διότι τα ζώα αποτελούν σημαντικούς κρίκους της τροφικής αλυσίδας και βοηθούν στη διατήρηση της φυσικής ισορροπίας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Τα ζώα δίνουν μια ξεχωριστή

ομορφιά στο περιβάλλον μας και αποτελούν πιστούς και πολύτιμους φίλους του ανθρώπου.

Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, όταν γιορτάζουμε τη μέρα των ζώων, συνήθως το ενδιαφέρον των ανθρώπων και των ΜΜΕ επικεντρώνεται στα οικόσιτα ζώα και περισσότερο στα σκυλιά, τα οποία πολλοί τα χρησιμοποιούν σαν παιχνίδια ή σαν μόδα και όταν τα βαρεθούν τα πετάνε στο δρόμο. Όμως καλό θα είναι όταν αναφερόμαστε στα ζώα, να συμπεριλαμβάνουμε όλους τους οργανισμούς, μικρούς και μεγάλους, του ζωικού βασιλείου, διότι όλοι οι ζωικοί οργανισμοί προσφέρουν στον άνθρωπο και γενικότερα στη φύση και δυστυχώς όλοι οι οργανισμοί διατρέχουν πολλούς κινδύνους.

Οι ζωικοί οργανισμοί αποτελούν πηγή τροφής τόσο για τον άνθρωπο, όσο και για τα άλλα ζώα. Ακόμη και τα φυτά τρέφονται με τα απεκκρίματα των ζώων ή με τις ουσίες που προέρχονται από την αποσύνθεση των νεκρών ζώων. Τα ζώα χρησιμοποιήθηκαν από τον άνθρωπο για την ένδυσή του, προσφέροντας το δέρμα τους ή  το μαλλί τους. Πολλοί υδρόβιοι οργανισμοί αποτελούν δείκτες καθαρότητας του νερού ποταμών, λιμνών και θαλασσών. Επίσης πολλά ζώα, όπως άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια, καμήλες κ.λ.π. χρησιμοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ακόμη για τη μεταφορά προϊόντων και ανθρώπων καθώς και για γεωργικές εργασίες (όργωμα, αλώνισμα κ.λ.π.). Τα σκυλιά αποτελούν τους καλύτερους φίλους και φύλακες του ανθρώπου. Σκυλιά χρησιμοποιούνται στο κυνήγι, στη φύλαξη σπιτιών και περιουσιών, στον εντοπισμό αγνοουμένων, στον εντοπισμό παράνομων ουσιών (π.χ. ναρκωτικά) κ.λ.π. Τα πουλιά με το κελάηδισμα τους ομορφαίνουν τη φύση και τη ζωή μας, τα αποδημητικά πουλιά μας φέρνουν την άνοιξη, τα αρπακτικά καθαρίζουν τη φύση από τα ψοφίμια ή τα παραπανίσια ερπετά και τρωκτικά, τα οποία προκαλούν ζημιές σε καλλιέργειες. Τα έντομα βοηθούν την επικονίαση και αναπαραγωγή των φυτών και μερικά από αυτά, όπως οι μέλισσες παράγουν την υπερτροφή, το μέλι, και άλλα χρήσιμα προϊόντα για τον άνθρωπο. 

Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια οι ζωικοί οργανισμοί κινδυνεύουν εξαιτίας των διαφόρων ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η εξαφάνιση ή καταστροφή πολλών βιοτόπων (δάση, έλη, λίμνες κ.λ.π.) λόγω εκχερσώσεων, πυρκαγιών, ρύπανσης κ.λ.π., το ανεξέλεγκτο κυνήγι, το παράνομο ψάρεμα, τα γεωργικά φάρμακα κ.λ.π. δημιούργησαν συνθήκες ασφυξίας με αποτέλεσμα ήδη πολλοί ζωικοί οργανισμοί να έχουν εξαφανιστεί και άλλοι να κινδυνεύουν.

Πολλοί θέλουν να αποκαλούνται φιλόζωοι ή ζωόφιλοι, διότι φροντίζουν στα σπίτια τους κάποιο σκυλάκι, γάτα ή άλλο ζώο. Όμως δυστυχώς οι περισσότεροι από αυτούς υποκρίνονται, διότι κάνουν επιλεκτική ζωοφιλία ή απλά ακολουθούν τη μόδα. Κάνουν επιλεκτική ζωοφιλία, διότι φροντίζουν μόνο το δικό τους ζώο αδιαφορώντας για όλα τα υπόλοιπα. Κάποιοι θεωρούν το σκυλάκι τους ανώτερο από τους συνανθρώπους τους. Αυτό ακριβώς δείχνουν οι ακαθαρσίες με τις οποίες είναι γεμάτοι οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια και τα πάρκα από τα σκυλάκια που κάνουν την πρωινή ή απογευματινή τους βόλτα με τη συνοδεία του «κηδεμόνα» τους. Δείχνουν πλήρη ασέβεια προς τους συνανθρώπους και το περιβάλλον. Άσε που οι περισσότεροι αποφασίζουν να πάρουν σκυλάκι για να ακολουθήσουν τη μόδα ή να κάνουν επίδειξη  στους γείτονές τους. Νομίζουν ότι το ζώο είναι παιχνίδι. Δεν υπολογίζουν τη φροντίδα, τα έξοδα και άλλες ανάγκες που έχει το καινούργιο μέλος της οικογένειας. Σε κάτι τέτοιους οφείλονται τα κακόμοιρα αδέσποτα που περιφέρονται στις πόλεις μας.

Ζωόφιλοι αυτοχαρακτηρίζονται ακόμη και αυτοί που έχουν στο σπίτι τους, φυλακισμένα σε κλουβιά, ωδικά πτηνά ή ακόμη και ερπετά. Όλοι αυτοί έχουν στερήσει στα ζώα την ελευθερία τους και το φυσικό τους περιβάλλον, για να κάνουν απλά το κέφι τους και να πουλάνε εφέ στους φίλους τους ή ακόμη για να ξοδεύουν άσκοπα τα λεφτά τους χρηματοδοτώντας το παράνομο εμπόριο άγριων ζώων.

Το παράξενο και ίσως παράλογο είναι ότι τα τελευταία χρόνια, στον καιρό της οικονομικής κρίσης, όλο και περισσότερες οικογένειες αγοράζουν κάποιο σκυλάκι ή άλλο ζώο. Αυτό ίσως δείχνει την απομόνωση των ανθρώπων και την αποξένωσή τους από φίλους και συγγενείς. Βρίσκουν στα ζώα συντροφιά, κατανόηση και πραγματική φιλία, την οποία τους στέρησε η σύγχρονη κοινωνία της αδιαφορίας, της υποκρισίας του εγωισμού και του ατομικισμού.

Βότανα του Βερμίου:105. Κέντρανθος

Α

τέλειωτα είναι τα αγριολούλουδα, βότανα, θάμνοι και δέντρα που συναντούμε στο βουνό μας. Πολλά από αυτά παράγουν βρώσιμους καρπούς για τον άνθρωπο ή τα ζώα, άλλα έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, άλλα απλά ομορφαίνουν το φυσικό μας περιβάλλον. Την εποχή αυτή μάλιστα τόσο στο Βέρμιο, όσο και μέσα στην πόλη της Νάουσας θα συναντήσουμε αρκετά βότανα και όμορφα αγριολούλουδα, για τα οποία γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα και ίσως δεν χρειάζεται να ξέρουμε παραπάνω. Απλά τα καμαρώνουμε. Ένα τέτοιο όμορφο αγριολούλουδο είναι

και ο κέντρανθος, που έτυχε να τον συναντήσουμε όχι μόνο στο βουνό μας, αλλά και μέσα στην πόλη, δίπλα π.χ. στο χώρο Θυσίας, ακόμη και στη Σχολή του Αριστοτέλη. Εκτός από τη Μακεδονία, κέντρανθους συναντούμε πάρα πολλούς στην Πίνδο.

Το επιστημονικό όνομα του φυτού είναι Κέντρανθος ο ερυθρός (Centrantus ruber), διότι υπάρχει και ο Κέντρανθος ο λευκός, με άσπρα άνθη καθώς και ο Κέντρανθος του Sieber που συναντάται στην Κρήτη. Ανήκει στην οικογένεια των Βαλεριανίδων (Valerianaceae) μαζί με την θαυματουργή Βαλεριάνα, για την οποία γράψαμε σε παλιό σημείωμά μας.

Πρόκειται για ένα πολυετή θάμνο, που φυτρώνει σε πετρώδη εδάφη. Έχει γυαλιστερά σκουροπράσινα φύλλα με λογχοειδές – καρδιοειδές σχήμα και μήκους περίπου 8 – 10 εκατοστών, τα οποία βγαίνουν ανά δύο αντικριστά από έναν μακρύ, όρθιο και σκληρό βλαστό. Στην κορυφή του βλαστού βγαίνουν σαν μπουκετάκια, σε ταξιανθία κόρυμβο, τα μικρά άνθη του με μέγεθος γύρω στα 1,5 – 2 εκατοστά,  τα οποία έχουν ρόδινο χρώμα, η στεφάνη τους αποτελείται  από 5 πέταλα και έχουν έναν λεπτό και  μακρύ λαιμό σαν σωλήνα (πλήκτρο) με τον ύπερο να προεξέχει.  Ανθίζουν άνοιξη και καλοκαίρι.

Δεν είναι γνωστές κάποιες φαρμακευτικές ιδιότητές του, όμως λόγω της ομορφιάς και του αρώματός του, καλλιεργείται και πωλείται για να διακοσμεί τους κήπους και τα παρτέρια σπιτιών και πάρκων.

Βότανα του Βερμίου: 103 - 104: Ορλάγια - Καυκαλήθρα

Π

ολλές φορές αναφερθήκαμε σε φυτά, τα οποία μοιάζουν αρκετά και όμως μπορεί να ανήκουν σε  διαφορετικά είδη και να έχουν διαφορετικές ιδιότητες που μερικές φορές μάλιστα να είναι επικίνδυνες. Έτσι λοιπόν σήμερα θα αναφερθούμε σε δύο βότανα, στην ορλάγια  και την καυκαλήθρα, τα οποία μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους καθώς και με το άγριο καρότο και το κώνειο, για τα οποία γράψαμε σε προηγούμενα σημειώματά μας και δώσαμε ιδιαίτερη έμφαση στο τελευταίο, γιατί έχει τοξικές ιδιότητες. Έτσι λοιπόν δεν μπορούμε να μπερδεύουμε την καυκαλήθρα, την οποία χρησιμοποιούμε για σαλάτα με το κώνειο, διότι τα αποτελέσματα θα είναι

ολέθρια.

Όλα τα παραπάνω φυτά ανήκουν στην μεγάλη οικογένεια των Σκιαδανθών (Umbelliferae). Πήρε το όνομά της από την ταξιανθία σκιάδιο, που μοιάζει με μικρή ομπρέλα. Το σκιάδιο αποτελείται από πολλά μικρά άνθη που αποτελούνται συνήθως από 5 πέταλα.

Η ορλάγια είναι γνωστή με το επιστημονικό όνομα Ορλάγια η μεγανθής (Orlagia grandiflora), διότι στην περιφέρεια του 12άκτινου σκιάδιου βγαίνουν μεγάλα άσπρα πέταλα. Κάθε σκιάδιο αποτελείται από 2 μέχρι 8 ομάδες λουλουδιών, τα οποία περιφερειακά φέρουν τα μεγάλα πέταλα, που είναι περίπου 8 φορές μεγαλύτερα από τα εσωτερικά. Τα φύλλα του φυτού έχουν σχήμα φτερού με μακρύ σχετικά μίσχο. Είναι μονοετής πόα που θα τη συναντήσουμε στα λιβάδια και τα βουνά μας, στα χωράφια και στις άκρες των δρόμων. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης, αρχές καλοκαιριού.

Η καυκαλήθρα έχει το επιστημονικό όνομα Τορδύλιο της Απουλίας (Tordylium apulum). Ξεχωρίζει από τα άνθη της. Το μεγάλο σκιάδιο αποτελείται από 4 – 10 μικρότερα σκιάδια και αυτά περιέχουν πολλά μικρά άσπρα άνθη που το καθένα έχει στην περιφέρειά του ένα μεγάλο πέταλο, το οποίο μοιάζει με καρδιά. Ανθίζει στο τέλος της άνοιξης. Έχει λεπτό γραμμωτό βλαστό, ύψους 20 – 50 εκατοστών, από τον οποίο βγαίνουν τα σύνθετα φύλλα του. Το καθένα αποτελείται από 10 περίπου μικρότερα φυλλαράκια (2 – 3 εκατοστά), που βγαίνουν ανά δύο αντικριστά, είναι χνουδωτά, σε σχήμα καρδιάς και με πριονωτή περιφέρεια. Φυτρώνει συνήθως σε αμμώδη και πετρώδη εδάφη.

Τα φύλλα της διαθέτουν ξεχωριστό άρωμα και χρησιμοποιούνται νωπά ή βραστά για μια εύγευστη σαλάτα, καθώς και μαζί με άλλα χόρτα για χορτόπιτα. Καλό είναι να τα μαζεύουμε πριν την άνθιση. Τελευταία, επειδή η καυκαλήθρα θεωρείται ένα ακριβό χορταρικό , άρχισε να καλλιεργείται και να πωλείται σε λαϊκές και μανάβικα. Μερικοί μάλιστα δίνουν στο φυτό και πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες.  

Εμείς πάντως, αν επιχειρήσουμε να μαζέψουμε από το βουνό μας άγριες καυκαλήθρες, θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα, να μην τις μπερδέψουμε με άλλα επικίνδυνα βότανα και βρούμε τον μπελά μας…

Βότανα του Βερμίου: 102. Άγριο πράσο

Π

ολλά από τα φυτά που συναντούμε σε άγρια μορφή στα δάση, στα βουνά και στα λιβάδια μας ασφαλώς είναι πρόγονοι των ήμερων φυτών, τα οποία καλλιεργούμε σε χωράφια και θερμοκήπια και χρησιμοποιούμε στη διατροφή μας. Έτσι και το αγριόπρασο, που το βρίσκουμε συχνά σε ηλιόλουστα και υγρά μέρη, στα λιβάδια και στις παρυφές των χωραφιών μας, σίγουρα είναι συγγενικό του ήμερου πράσου καθώς και του κρεμμυδιού, εφόσον μάλιστα αναδύει και

τη χαρακτηριστική μυρουδιά.

Η επιστημονική ονομασία του αγριόπρασου είναι Άλλιο το αμπελόπρασο (Allium ampeloprasum)  και μαζί με τα κρεμμύδια, τα σκόρδα, τα λίλια, ασφοδελούς κ.λ.π. ανήκει τη μεγάλη οικογένεια των Λιλιείδων (Liliaceae). Χαρακτηριστικά  είναι τα άνθη του, τα οποία βγαίνουν το καλοκαίρι πολλά μαζί, σαν φούντα, σε ταξιανθία σκιάδιο, με διάμετρο περίπου 8 εκατοστών. Είναι πολλά μικροσκοπικά σε χρώμα μοβ, αποτελούνται από 6 τέπαλα μέσα από τα οποία, ακόμη πριν καλά καλά ανοίξουν, προβάλουν οι έξι στήμονες. Το άνθος βρίσκεται στην άκρη μακριού λείου κούφιου βλαστού ύψους περίπου ενός μέτρου και προβάλει μέσα από μια μεμβράνη. Τα φύλλα του είναι μακριά και λεπτά, οδοντωτά στο ξεκίνημά τους. Η ρίζα του είναι βολβός σε μέγεθος περίπου 5 εκατοστά.

Το αγριόπρασο περιέχει αρκετές χημικές ουσίες, οι οποίες του δίνουν ξεχωριστές φαρμακευτικές ιδιότητες. Περιέχει πολλές βιταμίνες, όπως Α, Β, C, μέταλλα (Κάλιο, Μαγνήσιο, Ψευδάργυρο κ.λ.π.) και άλλες ουσίες. Χρησιμοποιείται σαν διουρητικό, για δερματικές παθήσεις (εγκαύματα), παθήσεις του αναπνευστικού (βήχας κ.λ.π.) για αρθρίτιδες κ.λ.π. πάντοτε με ιατρική συμβουλή.

Ασφαλώς και το αγριόπρασο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με άλλα άγρια χόρτα για την παρασκευή σαλάτας ή χορτόπιτας ή ακόμη για φαγητά, όπως το ήμερο πράσο, δίνοντας μια πιο έντονη μυρουδιά και γεύση.