Βότανα του Βερμίου: 88. Λυγαριά

Η

 Λυγαριά είναι ένα φυτό, λίγο σπάνιο στα μέρη μας, όμως πολύ γνωστό από τα δεκάδες τραγούδια, ποιήματα, παραμύθια και άλλα λογοτεχνικά κείμενα που γράφηκαν γιαυτήν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Είναι ένας θάμνος σε ύψος που μπορεί να ξεπερνάει τα 3 μέτρα και αυτή την εποχή είναι φορτωμένος με πανέμορφα μυρωδάτα άσπρα και ρόδινα λουλούδια. Παράλληλα από την αρχαιότητα  ήδη η λυγαριά αποτελεί ένα ξεχωριστό βότανο με πολλές

φαρμακευτικές ιδιότητες.

Το επιστημονικό όνομα της Λυγαριάς είναι Βίτεξ ο αγνός (Vitex agnus – castus) είναι γνωστή και σαν καναπίτσα, λυγιά, αγνιά κ.λ.π. και ανήκει στην οικογένεια των Βερβενίδων (Verbenaceae). Θα τη συναντήσουμε σε χαμηλά υψόμετρα σε παραθαλάσσιες περιοχές και στις πλαγιές του Βερμίου κοντά σε ποτάμια και γενικά σε περιοχές με μεγάλη υγρασία. Ο βλαστός της είναι σε χρώμα καφετί, αρκετά σκληρός. Τα κλαδιά της είναι καφεπράσινα, χνουδωτά, κυλινδρικά  και ευλύγιστα. Τα φύλλα της είναι σύνθετα, σε σχήμα παλάμης και αποτελούνται από 5 – 7 μικρότερα, λογχοειδή φυλλαράκια καταπράσινα στο επάνω μέρος και πιο ανοιχτόχρωμα με χνούδι στο κάτω. Συγκρατούνται στα κλαδιά με μίσχο 1,5 εκατοστών και βγαίνουν αντίθετα. Είναι φυλλοβόλο φυτό. Τα άνθη της βγαίνουν στις κορυφές των κλαδιών σε σχήμα μπουκέτου, μοιάζουν με μικρές ροζ ή άσπρες καμπανούλες σε μέγεθος περίπου 0.5 εκατοστά. Ανθίζει το καλοκαίρι (Ιούνιο – Σεπτέμβριο). Ο καρπός της είναι κοκκινόμαυρη δρύπη σε σχήμα σφαίρας με διάμετρο περίπου 3 χιλιοστά και περιέχει 3 – 4 σπόρους.

Η Λυγαριά είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Τη χρησιμοποιούσαν, όπως και σήμερα, για το πλέξιμο καλαθιών και πανεριών για τη μεταφορά διαφόρων γεωργικών προϊόντων. Επίσης αναφέρεται σε πολλούς μύθους και στα Ομηρικά έπη να τη χρησιμοποιεί τόσο ο Οδυσσέας, όσο και ο Αχιλλέας. Επίσης τη χρησιμοποιούσαν οι μεγάλοι γιατροί της αρχαιότητας, Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης και Πλίνιος για τις πολλές φαρμακευτικές ιδιότητές της. Σήμερα χρησιμοποιούνται  οι σπόροι, τα άνθη και τα φύλλα της λυγαριάς σε διάφορα σκευάσματα κυρίως για γυναικολογικές παθήσεις, σχετικές με  την ορμονική ισορροπία. Επίσης είναι αντιαφροδισιακό γιαυτό πήρε και το όνομα «αγνή» και οι καλόγεροι στον Μεσαίωνα χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του, οι οποίοι ονομάζονταν «πιπέρι των μοναχών». Ακόμη χρησιμοποιείται για παθήσεις του γαστρεντερικού, είναι αποχρεμπτικό, διουρητικό, αντιπυρετικό, ανθελμινθικό, ηρεμιστικό κ.λ.π.

Σήμερα πολλές φαρμακευτικές βιομηχανίες και βιομηχανίες καλλυντικών παρασκευάζουν πολλά φάρμακα και καλλυντικά με πρώτη ύλη τη λυγαριά. Ακόμη φυτεύεται σε πάρκα σαν καλλωπιστικό φυτό.