Βότανα του Βερμίου: 51. Πικραγγουριά

Πολλές φορές γράψαμε στη στήλη μας για διάφορα βότανα, τα οποία έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες, όμως παράλληλα περιέχουν και τοξικές ουσίες, που τα καθιστούν επικίνδυνα για την υγεία μας, όταν τα χρησιμοποιούμε χωρίς τις οδηγίες γιατρών, φαρμακοποιών ή άλλων ειδικών. Γιαυτό εξάλλου, επειδή και εμείς δεν είμαστε ειδικοί, στο αφιέρωμά μας στα βότανα του Βερμίου, απλά περιγράφουμε

τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των φυτών και δεν δίνουμε συμβουλές σχετικές με τον τρόπο χρήσης τους ως φαρμακευτικών βοτάνων.

Η πικραγγουριά λοιπόν είναι ένα βότανο του βουνού μας, το οποίο έχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες, όμως συγχρόνως περιέχει δηλητηριώδεις ουσίες, οι οποίες μπορούν να μας οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο, όταν δεν το χρησιμοποιούμε σωστά. Πρόκειται για  φυτό, γνωστό με το επιστημονικό όνομα Εκβάλιο το ελατήριο (Ecballium elaterium). Ανήκει στην οικογένεια των Κολοκυνθίδων (Cucurbitaceae) μαζί με τα αγγούρια, κολοκύθια, καρπούζια κ.λ.π. και είναι γνωστή και με τα ονόματα αγριαγγουριά, γιαϊδουραγγουριά και άλλα. Φυτρώνει συνήθως σε άγονα πετρώδη εδάφη. Μπορεί όμως να τη συναντήσουμε και κοντά σε ποτάμια και γενικά σε υγρές περιοχές, σε σχετικά χαμηλά υψόμετρα. Ευδοκιμεί σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα καθώς και σε πολλές άλλες Μεσογειακές χώρες.

Η πικραγγουριά είναι ποώδες φυτό που μπορεί να βλαστάνει για πολλά χρόνια. Έχει χοντρό παχύ βλαστό με μικρά αγκαθάκια που έρπει και μπορεί να ξεπεράσει σε μήκος τα δύο μέτρα. Το ύψος του φθάνει το μισό μέτρο. Από το βλαστό βγαίνουν μεγάλα σκουροπράσινα, καρδιοειδή, οδοντωτά φύλλα, τα οποία έχουν έντονα νεύρα, μακρύ μίσχο  και καλύπτονται από χνούδι. Ανθίζει συνήθως το καλοκαίρι. Βγάζει θηλυκά και αρσενικά άνθη. Τα θηλυκά άνθη του είναι μεγάλα κιτρινοπράσινα με 5 πέταλα και 5 στήμονες, βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων, όπως των κολοκυθιών, ενώ τα αρσενικά σχηματίζουν μικρά τσαμπιά. Ο καρπός του μοιάζει με μικρό χνουδωτό αγγουράκι (3 – 4 εκατοστά) και έχει πιο ανοιχτό πράσινο χρώμα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ώριμου καρπού είναι όταν τον πατάμε να εκσφενδονίζει τους σπόρους μαζί με ένα βρωμερό πικρό υγρό. Γενικά ολόκληρο το φυτό μυρίζει άσχημα.

Όμως αυτός ο πικρός χυμός διαθέτει πολλές φαρμακευτικές ουσίες (ελατηρίνη κ.λ.π.) και χρησιμοποιείται συμπυκνωμένος και αποξηραμένος σε μορφή ελάσματος στην ιατρική για την παρασκευή καθαρκτικών και άλλων φαρμάκων, όπως αντιφλεγμονώδη, παυσίπονα κ.λ.π.. Επίσης σε πάρα πολύ μικρές δόσεις χρησιμοποιείται για την θεραπεία της ιγμορίτιδας.  Η αποξηραμένη ρίζα σε μορφή πολτού χρησιμοποιείται και σαν κατάπλασμα για δερματικές παθήσεις, κάλους, κατά της  αρθρίτιδας κ.λ.π.

Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της πικραγγουριάς είναι γνωστές ήδη από την αρχαιότητα. Την χρησιμοποιούσαν ο  Διοσκουρίδης, ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός, ο Θεόφραστος και ο Πλίνιος.  Πάντως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, γιατί ο χυμός είναι τοξικός και καλά θα κάνουμε να μην ακούμε διάφορες συμβουλές, διότι μπορεί να κινδυνέψουμε. Δυστυχώς δεν είναι λίγοι αυτοί που την έπαθαν με την πικραγγουριά ακούγοντας και πιστεύοντας κάποιους άσχετους. Μάλιστα στη δεκαετία του ’50 ορισμένοι  διέδωσαν ότι ο δηλητηριώδης χυμός έχει αντικαρκινικές ιδιότητες και έστειλαν στον θάνατο πολλούς απελπισμένους ανθρώπους μια ώρα νωρίτερα.

Σήμερα λοιπόν που γιορτάζουμε το θερινό ηλιοστάσιο, ας απολαύσουμε τις ομορφιές της φύσης και ας κρατηθούμε μακριά  από κομπογιαννίτες και άλλους αλαφροήσκιωτους…